Voor eeuwig verbonden – Over het recht op partneropname

In november 2020 werd mevrouw Toepoel ziek. Een blaasontsteking. Een positieve Coronatest en een longontsteking werden haar fataal. Haar man bleek ook besmet en de verpleging zette twee bedden op een kamer zodat ze samen konden zijn en samen verpleegd konden worden. Mevrouw Toepoel stierf als eerste en haar echtgenoot volgde twee dagen later vlak voor de kerstdagen. Deze beide mensen die al 67 jaar getrouwd waren, hebben – in tegenstelling tot heel veel anderen – in elkaars nabijheid kunnen sterven.

De lockdown heeft veel schrijnende situaties in de zorg veroorzaakt. Of reeds bestaande pijnlijke situaties duidelijk zichtbaar gemaakt. Het sterven van mevrouw en meneer Toepoel was verdrietig, maar voelde voor de familie goed. Samen sterven na een leven lang samen zijn in verbondenheid. Toch had dit verhaal heel anders kunnen aflopen. Dan zou een bestaande schrijnende situatie juist heel pijnlijk zijn geworden. Alleen door hardnekkig aandringen van Humanistisch Raadsman Ben van Remmerden waren zijn schoonouders – de Toepoels – samen in een verpleeghuis. Ondanks het recht op partneropname.

2015. Een moeilijke tijd voor mevrouw en meneer Toepoel. De echtgenoot, al jaren mantelzorger voor zijn vrouw, viel er letterlijk bij neer en brak twee nekwervels. Voor mevrouw, die niet zonder de hulp van haar man kon, werd direct een opname in het verzorgingshuis geregeld. Na de ziekenhuisopname moest meneer Toepoel revalideren. Daarna bleek dat hij onmogelijk de mantelzorg weer op zich kon nemen. Hij ging naar huis en zijn vrouw werd opgenomen in een verpleeghuis niet ver van hun woning. Elke dag bezocht hij haar, maar na twee jaar werd dit te zwaar. Er was een andere oplossing nodig. Ze hadden aangegeven dat ze graag bij elkaar wilden blijven. Thuis wonen was geen optie meer. Een verschillende indicatie-stelling werd het probleem. Moeder had zorgzwaarte 6 en vader kreeg slechts 4. Voor mevrouw Toepoel betekende dit dat ze kon blijven in het verpleeghuis, voor haar man moest een ander verzorgingshuis worden gezocht.

Helaas heeft Ben zelf niet kunnen meemaken wat zijn acties en inzet voor extra betekenis hebben gehad in deze coronatijd. Hij overleed vlak voordat de pandemie ons leven ging beheersen. Maar dankzij hem konden zijn schoonouders tot het laatst bij elkaar zijn. Tijdens de eerste maanden van de lockdown: als ze in verschillende verzorgingshuizen terecht waren gekomen, hadden ze elkaar niet eens mogen bezoeken. En zeker niet in die laatste weken in twee bedden op één kamer kunnen liggen om hun laatste dagen samen door te brengen. Ben was er in 2015 ten diepste van overtuigd dat deze mensen niet gescheiden moesten worden en verdiepte zich in de wet- en regelgeving rondom deze kwestie. En wat bleek: de wet Langdurige Zorg geeft mensen die zelf geen indicatie hebben (mate van zorgbehoefte en zorg noodzaak), het recht mee te verhuizen met partners die wel een indicatie hebben. Dat betekent dat mensen – en vooral ouderen die lang met elkaar samen zijn immers – niet op grond van een verschil in zorgzwaartepakketten gescheiden hoeven te worden. Uiteraard is het afhankelijk van de wens van de betrokkenen.

Zijn schoonouders wilden bij elkaar blijven. Ben heeft deze wens opgepakt, samen met zijn schoonvader Henk. Er volgden diverse gesprekken. De zorginstelling kwam met alternatieven. Zo was er bijvoorbeeld de mogelijkheid dat de heer Toepoel met een busje in een pendeldienst zijn vrouw kon bezoeken. Hij kon daarbij zelfs een beroep doen op vrijwilligers. Maar zij bleven trouw aan hun eigen opvattingen: samen leven onder één dak. Met volharding, met duidelijke argumenten en na vele gesprekken en brieven kon het echtpaar uiteindelijk terecht in het verpleeghuis waar moeder al jaren naar genoegen woonde.

Kortom, er is een recht op partneropname, maar de familie heeft een enorme inspanning moeten doen om te krijgen waar ze recht op hebben. Zoals Ben zelf aangaf in een interview op deze site: “Partneropname zou gewoon een recht moeten zijn, maar wij hebben het af moeten dwingen en dat doet verschrikkelijk pijn. In de Wet Langdurige Zorg is speciaal opgenomen dat er recht op partneropname bestaat. Iedereen kan zich voorstellen dat mensen die 50 of 60 jaar bij elkaar zijn en op elkaar aangewezen zijn, niet gescheiden moeten worden in hun laatste levensjaren omdat een systeem / organisatie / instelling vindt dat het niet anders kan.”

De moraal van dit verhaal: voorkomen is beter dan genezen. Als geestelijk verzorger heeft Ben vele mensen bijgestaan in noodsituaties. Te vaak gaat het dan om voorspelbare ongelukken. Het sterven van de Toepoels was verdrietig, maar hun situatie niet schrijnend. Dankzij de inzet van Ben, die zelfs de staatssecretaris bij een oplossing heeft betrokken. Niet iedereen heeft echter een Ben als schoonzoon. Uit dankbaarheid is dit daarom een oproep aan de zorg: laat mensen na jarenlange verbondenheid niet in de steek, geef ze de partneropname waar ze recht op hebben.

Dolinda Toepoel
Thea Gerritsen
Edgar Karssing

P.S. Wie interesse heeft om een paper te schrijven over het recht op partneropname of er onderzoek naar wil doen, kan toegang krijgen tot het dossier van Ben van Remmerden. Dolinda Toepoel is bereid om over de casus van haar ouders geïnterviewd te worden.