Conferentie over verantwoordelijkheid en afhankelijkheid in een snel veranderende welvaartsstaat.
Op 4 en 5 november 2015 was de Universiteit voor Humanistiek het toneel voor de conferentie Who is (rendered) responsible?. In deze twee dagen stonden verschuivende verantwoordelijkheden centraal.
Waar eerst de verzorgingsstaat verantwoording droeg voor zijn burgers, hebben we tegenwoordig te maken met een staat die participatie van burgers tracht te bevorderen. Mensen dienen actief zorg te vragen en te geven aan elkaar en zijn dus zelf grotendeels verantwoordelijk voor het verkrijgen van zorg.[pullquote]The governmental rhetoric […] mark the shifting of responsibilities in the healthcare system and on a broader societal level ~ Prof. dr. Gerty Lensvelt-Mulders[/pullquote]
Een tweede verschuiving is te vinden in de verschuiving van verantwoordelijkheid van de landelijke overheid naar de gemeentes. Tijdens de conferentie werd zowel ingegaan op de betekenis van deze verschuivingen op mondiaal niveau, maar was er ook ruimte voor de betekenis op Nederlands en regionaal niveau.
Aannames van de participatiesamenleving
De verschuiving van verantwoordelijkheden leidt ertoe dat burgers meer zelf verantwoordelijk worden. Hier liggen aannames onder. Is bijvoorbeeld ieder mens wel deel van een sociaal netwerk aan wie zij hulp kunnen vragen en kan iedereen zijn of haar behoeften goed verwoorden? En kunnen mensen wel nog meer informele zorg verlenen?
Neoliberalisme
De aannames van de participatiesamenleving werden in de lezing van Prof. Dr. Thomas Biebricher (Goethe Universität, Duitsland) onderzocht. Met de opkomst van het neoliberalisme is een mensbeeld opgekomen, dat ten grondslag ligt aan veel veranderingen in de huidige zorgsector. Zo gaat de neoliberale samenleving uit van een samenleving waarbij ook individuen optreden als ondernemers. Individuen zijn vrij om hun eigen keuzes te maken en moeten risico’s durven nemen. Hierbij is het belangrijk dat je geen last wordt voor de maatschappij. ‘for better or for worse, it’s up to you’.
Nederlandse participatiesamenleving
Prof. dr. Tineke Abma (Vu medisch centrum, Amsterdam) ging in op de theoretische uiteenzetting van Biebricher, en richtte zich meer specifiek op de Nederlandse invulling hiervan. De transitie naar een participatiesamenleving wordt verkocht als iets positiefs doordat het mensen in hun eigen kracht zet. Maar is dat wel zo? Het neoliberale discours leidt tot uitsluiting: als je niet kan voldoen aan de norm, word je uitgesloten.
Kwetsbaarheid
In de middag werden er door middel van presentaties van Promovendi en (oud-)Zorgethiek en Beleid-studenten. ingegaan op onder meer de implicaties van de verschuiving van verantwoordelijkheden en welke implicaties dit kan hebben voor kwetsbare en afhankelijke mensen. Er was ruimte voor verschillende invalshoeken en dialoog.
GS-conferentie Who is rendered responsible?
Menselijke interactie
Op de tweede dag hield Prof. dr. Helen Kohlen (Philosophisch-Theologische Hochschule, Vallendar, Duitsland) een lezing over Hanna Arendt en de wijze waarop Human Action zich als onvoorspelbare Praxis verhoudt tot denken over verantwoordelijkheid. Kohlen stelt dat de zorgsector steeds meer gericht is op het uitsluiten van risico’s en onvoorspelbaarheid. Hiermee komt de essentie van zorg, namelijk menselijke interactie, in het geding. Menselijke interactie is per definitie onvoorspelbaar en wanneer je dit probeert in te dammen, laat je geen ruimte voor datgene wat ons menselijk maakt.
Verschuiving van verantwoordelijkheden
Vervolgens gaf dr. Inge van Nistelrooij (Universiteit voor Humanistiek, Utrecht) in reactie hierop ook een lezing. Hierin keek zij met een zorgethische blik naar de gevolgen van de verschuiving van verantwoordelijkheden, zowel op politiek en sociaal vlak. We moeten de discussie aan gaan wat voor samenleving we willen. Willen we een schuld- en risicovrije samenleving, waar afhankelijkheid en zorg-verantwoordelijkheden worden gezien als een privéaangelegenheid, of willen we een samenleving die kwetsbaarheid als een menselijke eigenschap ziet en dit accepteert en insluit? Het congres sloot vervolgens af met een discussie over bovengenoemde thema’s.
De notulen zijn terug te lezen op de website van de UvH.
Tekst: Marlène van Schaik
0 reacties