Veldonderzoek: Tevoorschijn komen

Onderzoeker/student : Marieke Schoenmakers
Titel: Tevoorschijn komen

Samenvatting van een klein veldonderzoek in het kader van het vak Veldverkenning en veldonderzoek, ZEB 2012, onder begeleiding van prof.dr. Anne Goossensen.

Dit onderzoek richt zich op het ‘verstehen’ van een best practice van geestelijk verzorger “Selma” om na te gaan zij aansluit bij dementerenden. De insteek is om kennis te verwerven over het relationeel ‘matchen’ bij deze groep mensen. Het gaat erom de ‘succesfactoren’ in de best practice te ontdekken.

Etnografisch onderzoek

Er is gekozen voor een etnografisch onderzoek, er zijn observaties gemaakt en thick desciptions. Deze data zijn aangevuld met een kwalitatief interview met de geestelijk verzorger. Het onderzoek vond plaats op twee PG-afdelingen van een verpleeghuis in brabant. De dataverzameling bestond uit observaties en een interview.

Resultaten. De best practise in ontrafelden we op drie niveaus: het eigene aan het werk van een geestelijk verzorger, het eigene aan de omgang met dementerenden en het surplus. Veel van wat Selma doet en hoe ze is komt overeen met datgene wat je mag verwachten van een geestelijk verzorger die mensen met dementie begeleidt. Daarnaast doet ze ook méér (haar ‘surplus’):

• ze vraagt uitdrukkelijk door en kijkt daarbij de ander diep in de ogen om te ‘lezen’ hoe die zich voelt;
• ze brengt sfeer op de afdelingen;
• ze zoekt bijna altijd naar lichtpuntjes (als het gepast is);
• ze laat zich ook raken door de bewoners, ze kan zichtbaar ontroerd zijn;
• ze is lichamelijk ingesteld en raakt de bewoners affectief aan;
• het lukt haar bijna altijd om aan te sluiten bij de mensen die geobserveerd zijn.

Succesfactoren

Deze drie categorieën – het eigene aan het werk van een geestelijk verzorger, het eigene aan de omgang met dementerenden en het surplus – bleken nog niet voldoende te zijn om te vatten wat Selma’s ‘succesfactoren’ zijn. In het interview gaf ze als aanwijzing dat ze goed is in het aanvoelen van mensen, alsook dat ze probeert af te stemmen op het “diepere zijn” van mensen. Zelf weet ze ook niet precies hoe ze dit doet, behalve dat het lezen van iemands lichaamstaal daarbij van belang is.

Via de sensitizing concepts uit de theorieën betreffende NLP en de presentiebenadering trachtten we dit ‘aanvoelen’ van Selma beter te begrijpen. In de NLP is er een aparte term voor: kalibreren. Vanuit de presentiebenadering wordt het gevoelig worden als essentieel gezien.

Relationele kwaliteiten

De observaties geven al met al wel aanwijzingen dat Selma inderdaad afstemt op het diepere zijn, maar het lukt niet om het echt tastbaar te maken. Wel kon ook hier met behulp van NLP en de presentiebenadering een en ander verhelderd worden. Dit leverde concepten op als: ‘ankeren’, zes dimensies van ervaring, ‘tevoorschijn komen’, die waarmee we toch een stapje verder kwamen in het ontdekken van relationele kwaliteiten van professionals in de dementiezorg.