De uitzending van VPRO-boeken, waarin Willem Schinkel (bijzonder hoogleraar sociale theorie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam) over zijn boek geïnterviewd werd, zette mij, als polderaar pur sang, aan het denken.
Schinkel riep daarin op de (verbale) strijd over maatschappelijke issues niet te reduceren tot ‘een discussie’, omdat dit bij voorbaat de boel smoort en depolitiseert door de angel uit de strijd te halen. Politiek, zo zei hij, is verworden tot het managen van problemen. Conflicten worden uit de weg gegaan, terwijl het voor een democratie juist goed is strijd te voeren.
Samenleving
In de uitzending werd het boek Over het nut en nadeel van de sociologie voor het leven van Schinkel besproken. Hierin roept hij op tot ruimte geven aan de verbeelding om te gaan zien dat begrippen die we zo makkelijk hanteren niet neutraal zijn. Om het sociologisch denken weer publiek relevant te maken. Vaak wordt de complexiteit van iets gereduceerd tot een abstract begrip.
Zo’n begrip is bijvoorbeeld ‘samenleving’, een soort God: ze is overal, maar niemand heeft haar ooit gezien. Ze wordt vaak verbeeld als een zuiver domein, zoals in de integratiediscussie, wanneer gezegd wordt: ‘ze’ moeten integreren in de samenleving. Onzin, zegt Schinkel, ‘zij’ zijn ook de samenleving.
In zijn boek, dat ik tamelijk ingewikkeld vond om te lezen, laat hij zien dat het van belang is door middel van de verbeelding, opties aan te bieden voor toekomstige oriëntaties. Opties die, zo schrijft hij, “speculatief zijn, maar die de belofte bevatten dat de abstracties waarin de complexiteit van de wereld gevangen wordt, in de toekomst misschien minder gewelddadig kunnen zijn”.
Complexiteitsreducties zijn enerzijds nuttig, maar ook “machtige manieren van besturen en beheren die kritisch bevraagd moeten worden”.
Sociologie
Schinkel gaat in zijn boek uiteraard in op de sociologie. Op hoe mens en maatschappij zich tot elkaar verhouden en over hoe sociale werkelijkheden gerepresenteerd worden. Maar ook voor de zorgethiek zijn de mechanismen die hij beschrijft en zijn oproep tot ruimte geven aan de verbeelding van belang.
Begrippen als zorg, autonomie, eigen kracht zijn abstracties die, afhankelijk van het nut dat gediend moet worden, ruim of minder ruim genomen worden. En dan kan zorg zomaar verworden tot iets dat de autonomie van de zorgvrager dient te vergroten, zo mogelijk door middel van diens eigen kracht. Evaluaties en benchmarks waar we mee te maken hebben zijn pogingen de zorg te persen in een raamwerk van abstracties, die met goede zorg weinig meer van doen hebben.
We moeten ons in het denken niet laten leiden door de invulling die politici en beleidsmakers aan abstracties geven, maar andere denklijnen ontwikkelen: “Wie het geweld van alledaagse abstracties wil bestrijden moet daarom anders speculeren, subversief speculeren en aansporen tot een paradoxale verbeelding […..]”.
Meedenken, tegendenken en omdenken, om met Vosman (hoogleraar Zorgethiek aan de Universiteit voor Humanistiek) te spreken.
Willem Schinkel (2014). Over het nut en nadeel van de sociologie voor het leven. Uitgeverij Boom.
0 reacties