De zorgethiek is kritisch van aard en heeft het individualistische autonomie-ideaal bekritiseerd en door middel van een politiek idee van kwetsbaarheid gerepareerd. Mensen zijn niet autonoom, al willen zij zich terecht tegen bevoogding weren, ze zijn tegelijk kwetsbaar én fier. Dat ontdekken ze, als ze hun ogen tenminste open doen, in betrekkingen met andere mensen. Maar hoe kritisch de zorgethiek ook is, echt doorpakken en het idee van de unieke persoon die mensen zouden zijn demonteren heeft ze nooit gedaan. Dat is begrijpelijk want als je kwetsbare mensen wilt sterken en wilt verdedigen tegen dehumanisering in de zorg lijkt het niet voor de hand te liggen om aan de unieke waardigheid van de patiënt te willen tornen. Integendeel, er wordt hoog van opgestoken.
Kunstenaars zijn wat moediger en hebben een vooruitziende blik. In de tentoonstelling Ausweitung der Kampfzone, in de Neue Nationalgalerie in Berlijn, hangt Barnett Newman’s Who’s afraid of red, yellow and blue, versie III. Doordat er geen figuren zijn, alleen kleurvlakken wordt de kijker, aldus Newman zelf, op zich zelf terug geworpen. Het schilderij vertelt geen verhaaltje, jij als kijker ontkomt er niet aan je eigen teksten te laten opkomen en die onder ogen te zien. Dat is een mooie gebroken vorm van hermeneutiek. Newmann schreef bij zijn doek: ‘als je durft te kijken en je op je eigen verhalen bent teruggeworpen zul je merken dat dat helemaal zo leuk niet is, daarbinnen, in jouw innerlijkheid. In je innerlijk ben je ‘verschrikkelijk en constant’. Het is bijna niet uit te houden met jezelf, dat ‘zelf ‘ is schrikwekkend. Zorgethiek, sinds haar feministische wortels óók een strijdethiek (gender, huidskleur) kan in deze ‘Kampfzone’ met het ‘ik’ via zulke kunst op een normatief nulpunt komen, zonder uitvluchten. Mensen moeten gesterkt worden maar niet omdat ze zo waardig en gaaf zijn.
De tentoonstelling is een schitterende dwaaltocht langs dit doek en andere kunst, waarbij de kunstschilders heel wat doortastender en onverzettelijker zijn dan de zorgethiek als het gaat om het door en door lichamelijke van mensen, en om de ambiguïteit van het zelf die ook door ‘hoera voor de menselijke waardigheid’ niet weggepraat kan worden.
Barnett Newman: Who’s afraid of red, yellow and blue, III
Voor meer informatie over de tentoonstelling in de Neue Nationalgalerie Berlijn, t/m 31 december 2014, kijk hier.
0 reacties