Marie-Elise van den Brandt-van Heek, Wout Huizing, Mijn leven in fragmenten. Met dementerenden in gesprek over hun leven, Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2009.
Recensie door Bert Knot, vrijwilliger bij HOOM, Hulp en Ondersteuning op Maat in West-Brabant en Madeleine Timmermann, verpleegkundige en ethica, bezig met promotieonderzoek naar goede zorg voor mensen met dementie, Universiteit van Tilburg.
Mijn leven in fragmenten bestaat uit een doos met daarin een set fotokaarten en een begeleidend boekje. Het beoogde doel is om met een mens met dementie in gesprek te komen over diens leven. Voorwaarde hierbij is natuurlijk wel dat de dementerende zich nog kan uitdrukken in taal en beschikking heeft over fragmenten van zijn of haar langetermijngeheugen. Degenen die het gesprek initiëren en leiden zijn familieleden, vrijwilligers of zorgverleners.
Het boekje biedt beknopt en overzichtelijk achtergrondinformatie en praktische tips voor het voeren van een gesprek met iemand die dementerende is. Verder bevat het een handleiding bij de methode en bij het maken van een levenboek. De set kaarten bestaat uit vijfenveertig duidelijke, grote foto’s (15x21cm), geordend aan de hand van vijf thema’s die onderwerpen beslaan als ouders, trouwen, schooltijd, feesten, kerk en kleding. Aan de achterzijde van iedere kaart staat een korte introductie bij het onderwerp en voorbeeldvragen om het gesprek gaande te houden en te verdiepen. De aan de hand van de fotokaarten gestructureerde gesprekken kunnen dienen als basis om een levensboek vorm te geven.
Het geheel oogt goed verzorgd en nodigt uit om aan de slag te gaan. Dat is precies wat we voor deze recensie ook gedaan hebben. Vrijwilliger Bert Knot werkzaam voor de Stichting HOOM in West-Brabant heeft de methode uitgeprobeerd bij een van zijn dementerende cliënten. Zijn ervaring is dat de methode goed te gebruiken is om een gespreksonderwerp te vinden en het gesprek te inhoudelijk te voeden.
De fotokaarten zijn verrassend te noemen. Ze bieden goede en bruikbare thema’s en onderwerpen om mee te werken. De eenvoudige maar duidelijke handleiding aan de achterzijde van elke fotokaart levert interessante gespreksstof op. De methode lijkt ons niet alleen geschikt voor gesprekken met dementerenden. Ouderen die nog helder van geest zijn kunnen ook met deze kaarten heel goed aan de praat worden gehouden. Zelfs als ze dat niet zouden willen.
Onze kritische vraag is of we er niet te makkelijk van uitgaan dat dementerenden aan ons fragmenten van hun levensverhaal willen vertellen al of niet aan de hand van foto’s die zij onder hun neus krijgen. Wij benadrukken daarom dat nooit voorbij gegaan mag worden aan de vraag of deze methode passend is bij die ene specifieke dementerende mens.
We kunnen uit ervaring zeggen dat het een voordeel kan zijn voor sommige dementerenden dat het fictieve foto’s zijn die hen daarom minder dicht op de huid zitten, terwijl ze toch een bepaald sfeerbeeld oproepen. Het nadeel van de goed getroffen foto’s is dat ze horen bij een oudere doelgroep. Bijvoorbeeld de trouwfoto dateert uit de jaren vijftig en zal bij een jongdementerende waarschijnlijk niet veel herinneringen losmaken.
Behalve voor het samen een foto bekijken zijn de kaarten voor deze recensie ook gebruikt als inspiratiebron vooraf aan het gesprek, waar de vrijwilliger – in gedachte- uit kon putten tijdens een wandeling: ‘We wandelden buiten. Ik had vooraf een onderwerp gekozen en voorbereid waardoor het gesprek dit keer verrassend lekker liep.’ We mogen dan ook concluderen dat Mijn leven in fragmenten een scala aan onderwerpen biedt waar de (informele) zorgverlener niet zo een, twee, drie zelf aan denkt en daarbij ook nog voldoende ideeën biedt om over dat onderwerp een gesprek te leiden. Ook als men niet te diep in de materie van het levensboek wil duiken is de methode bruikbaar en geeft mensen wat moois in handen die op zoek zijn naar mogelijkheden om op een fijne, zinvolle manier tijd door te brengen met een medemens die aan dementie lijdt.
0 reacties