Met vrouwen en vroedvrouwen zijn op internationale vrouwendag

door: Rodante van der Waal

Als vroedvrouw probeer je zo goed mogelijk voor zwangeren, barenden en kersverse moeders te zorgen – zeker op internationale vrouwendag. Maar, en daarom hebben we zo’n dag natuurlijk nodig, dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Geïnstitutionaliseerd seksisme, racisme en neoliberaal kapitalisme hebben wereldwijd hun sporen nagelaten in de verloskunde; ze beïnvloeden haar wetenschap en dagelijkse praktijk en zo reproduceert de verloskunde de ongelijkheden die in de samenleving heersen nog voor het begin van het leven.

Zwangeren ervaren dit, al naar gelang land, klasse, huidskleur en andere assen van identiteit, als over óf onder medicalisering, als té goed in de gaten gehouden ofwel vergeten worden. Daarnaast is er in bijna alle landen ter wereld sprake van ‘obstetrisch geweld’ tijdens de bevalling, een nog relatief onbekende vorm van geweld gebaseerd op genderdiscriminatie. Dit varieert van genegeerd worden tijdens de bevalling, tot geen pijnstilling krijgen als gewenst, tot interventies zonder toestemming zoals vaginaal onderzoek of een knip, tot schelden, neerbuigendheid of manipulatie. De bevalling is vanuit puur medisch perspectief weliswaar veiliger geworden, maar op emotioneel, psychologisch, en intermenselijk vlak laten we het nog veelvuldig afweten.

De bevalling is vanuit puur medisch perspectief weliswaar veiliger geworden, maar op emotioneel, psychologisch, en intermenselijk vlak laten we het nog veelvuldig afweten.

Dit is niet alleen schadelijk voor ouders en kinderen, maar ook voor vroedvrouwen. Zij lijden vaak aan secundair trauma, burn-out en stoppen in veel landen binnen een paar jaar na hun afstuderen met werken. Als een traditioneel vrouwelijk beroep, krijgen vroedvrouwen structureel te weinig betaald en hebben ze vaak precaire werkomstandigheden. Dit terwijl ze lange uitputtende diensten draaien, vaak in de nacht werken, en emotioneel de ruimte moeten hebben om er, tijdens het indrukwekkende evenement van een bevalling, telkens weer helemaal voor iemand te kunnen zijn. 

Het Engelse woord voor vroedvrouw, midwife, betekent ‘met’ of ‘bij’ vrouwen zijn. Dit ‘zijn bij’ speelt zich af tijdens een van de meest intieme en ingrijpende ervaringen van iemands leven en omvat naast het geven van goede en adequate zorg het bewaken van een veilige ruimte en het genereren van vertrouwen door aandacht en aanwezigheid. Om dat goed te kunnen doen, om iemand op te vangen als pijn voor paniek zorgt, is het van grote waarde dat je elkaar kent. Maar om een relatie op te kunnen bouwen in het bestek van een zwangerschap, zijn twee dingen nodig waar we een grondig gebrek aan hebben: tijd en diversiteit. Tijd die gevuld kan worden met interesse in iemands geschiedenis én toekomst, met wensen, angsten, enthousiasme. En een diversiteit aan vroedvrouwen om weerstand te kunnen bieden aan de discriminatie die in ons systeem zit en iedereen de kans op een vertrouwensrelatie met haar vroedvrouw te geven.

In mijn onderzoek probeer ik de factoren die relationaliteit in de verloskunde dwarsbomen en daarmee geweld, ongelijkheid en uitputting in de hand werken, te begrijpen. Want die niet altijd zichtbare, zich achter de praktijk van de verloskunde verschuilende, politieke dimensie, is verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de praktijk en bepaalt hoe mensen baren, hoe lichamen uit een bevalling komen, en waar de grenzen van de mogelijkheid van de ervaring liggen van het op wereld zetten van een kind.

Deze politiek is ook het onderwerp van de podcast Contractions: The Politics of Midwifery, waarin vroedvrouwen, academici en activisten per aflevering een politiek probleem in de verloskunde aangaan (voor als u met vrouwen én vroedvrouwen wil zijn op internationale vrouwendag). Zo is elke contractie, dus elke aflevering, elke wee, eentje waarop we ons concentreren, die we serieus nemen, wiens pijn én kracht we nodig hebben om tot geboorte van iets anders, van iets nieuws te komen.

Rodante van der Waal studeerde filosofie, is vroedvrouw en doet een PhD in de zorgethiek waarin zij obstetrisch geweld en geboorte onderzoekt vanuit feministische, postkoloniale en zorgethische theorie. 

Photographer: Victoria Holguin, Model: Neram Nimindé