Het onlangs verschenen boek Spirituality and childbirth. Meaning and care at the start of life is een bundeling van artikelen rondom spiritualiteit en zingeving aan het begin van het leven. Een centrale vraag die aan deze thema’s gekoppeld is, gaat over de manier waarop zorg rond zwangerschap, geboorte en vroeg moeder- en ouderschap gerealiseerd zou kunnen en moeten worden.
UvH-docente en onderzoekster Joanna Wojtkowiak las het boek voor Zorgethiek.nu als voorbereiding op het symposium Concerning Maternity, dat zij samen met Inge van Nistelrooij organiseert op 10 november a.s. Eén van de hoofdredacteurs van het boek, Susan Crowther, is hoofdspreker op het symposium.
Spirituele geboortezorg
De hoofdredacteurs Susan Crowther en Jenny Hall hebben beiden jarenlange ervaring als verloskundige en zijn onderzoekers op het gebied van existentiële vragen aan het begin van het leven. In het introductiehoofdstuk schrijven zij dat het onderwerp tot nu toe weinig aandacht heeft gekregen, in zowel de academische literatuur, als ook de praktijk.
Het boek vertrekt vanuit het idee dat spiritualiteit en zingeving essentieel zijn aan het begin van het leven, net zoals in andere zorggebieden, zoals de palliatieve zorg waar spirituele behoeftes sterker onderdeel uitmaken van integrale zorg. Spiritualiteit wordt begrepen als transformatieve, relationele, verbindende ervaring die het alledaagse overstijgt en een gevoel van zin oproept.
Volgens de auteurs is dit de kern van betekenis bij het ter wereld brengen van nieuw leven. Tegelijkertijd wordt deze ervaring maar weinig tot bijna niet in de huidige zorg geïntegreerd. Het geboorteproces wordt vaak vanuit een medische of technologische kant gezien. Zo wordt de geboorte op veel manieren gescreend en gemeten, met het oog op eventuele complicaties.
De auteurs hebben niet zozeer kritiek op de algemene medicalisering van zwangerschap en geboorte, maar meer op de dehumaniserende tendenties die hiermee gepaard kunnen gaan. Voorbeelden hiervan zijn het voorbijgaan aan de emotionele, existentiële en relationele betekenissen die geboorte met zich mee brengt. Er worden veelal voorbeelden en citaten uit empirisch onderzoek gebruikt om dit te illustreren.
‘Ecologie van geboorte’
Het boek begint met een inleiding in de thematiek, gevolgd door een theoretisch hoofdstuk van Susan Crowther. Crowther spreekt over een ‘ecologie van geboorte’. Dit begrip is een poging om recht te doen aan de compleetheid van zwangerschap en geboorte voor de betrokkenen, waarbij meer aandacht moet komen voor de belichaamde ervaring van de vrouw, zoals het dragen en baren van een kind in haar lichaam, het ruimtelijke in de zin van het ervaren van veilige ruimte tijdens de geboorte, de unieke tijdelijkheid van zwangerschap en geboorte, het mysterie ervan door de overgang naar iets nieuws en onbekends, de relationaliteit door niet alleen te beseffen dat een kind wordt geboren, maar ook een moeder en vader en tot slot, de context waarin geboorte zich afspeelt.
In een volgend hoofdstuk legt Anna Hennessey uit dat wij moeten toewerken naar een ‘gemeenschap van geboorte’. Hennessey onderzoekt geboorte vanuit de kunst en ritueel en komt zo tot een filosofie van geboorte. In haar perspectief moeten alle betrokkenen samenwerken om deel uit te maken van deze gemeenschap. Het invoeren van zulke begrippen in de zorg geeft een meer medemenselijk en sociaal beeld van geboortezorg. Daarnaast streeft zij naar meer intellectuele doordenking van geboorte en begin van het leven.
Aanwijzingen uit de praktijk: aandacht, onzekerheid, spirituele ruimte
Na deze eerste theoretische funderingen volgen een negental empirische hoofdstukken die verschillende aspecten van zwangerschap en geboorte bespreken, zoals ook het verlies van een kindje, de omgang met traumatische geboorte, maar ook de spiritualiteit van partners en ouderschap. In de hoofdstukken worden concrete aanwijzingen voor de praktijk gegeven, zoals de betekenis van present en aandachtig zijn tijdens het geboorteproces en het creëren van veilige spirituele ruimte.
In het boek is ook aandacht voor moeilijke aspecten van zwangerschap en geboorte, zoals wanneer een kindje overlijdt of ziek wordt. Er worden ook kritische noties geplaatst bij de term ‘relationaliteit’. Een vrouw kan zich empowered maar ook disempowered voelen door de context en door mensen die haar begeleiden. Relationaliteit kan in de zorg potentieel bekrachtigend, maar ook ontmoedigend werken. Het zich veilig voelen is niet per se gebonden aan de fysieke ruimte (zoals thuis of ziekenhuis), maar verwijst naar een emotionele veiligheid die gecreëerd wordt door de geboortegemeenschap.
Een ander perspectief dat wordt gegeven is de omgang met onzekerheden. In de huidige geboortezorg wordt juist geprobeerd onzekerheid te vermijden en te reduceren. De rol van de verloskundigen, zo wordt beargumenteerd, is juist het behouden van de ruimte voor mogelijkheden. Lemay & Hsstie schrijven hierover: “Onzekerheid is juist het gebied waar alle mogelijkheden in constante beweging zijn” (p. 111). De ruimte voor dynamiek en het verdragen van onzekerheid tijdens de geboorte vragen van de professional om geheel aanwezig te zijn, mentaal en fysiek dichtbij de barende vrouw. De verloskundige moet zich bewust worden van deze houding ten opzichte van onzekerheid om wederom de spirituele ruimte voor de barende vrouw en haar partner te kunnen waarborgen.
Rijk empirisch materiaal
In het conclusiehoofdstuk wordt zwangerschap en geboorte gezien als universele, menselijke transformatie en tegelijkertijd zijn deze ervaringen heel uniek en persoonlijk. Goede zorg aan het begin van het leven vraagt om heel specifieke kwaliteiten en aandachtspunten die in dit boek mooi worden geïntroduceerd. Het rijke empirische materiaal maakt het boek heel levendig en concreet. Door deze opzet wordt alleen soms de theoretische uitdieping een beetje verwaarloosd.
Desalniettemin is het boek zeker de moeite waard voor geïnteresseerde academici en professionals die in de praktijk werken. De uitgangspunten in dit boek en de conclusies zijn ook te vertalen naar andere professionele contexten. Thema’s zoals present zijn, aandacht voor tijd en ruimte, besef van de relationele betekenissen zijn ook in andere levensfasen van belang.
Tekst: Joanna Wojtkowiak
Spirituality and childbirth. Meaning and care at the start of life
Susan Crowther & Jenny Hall (redactie)
Uitgeverij: Routledge, London & New York
Publicatiedatum 19 september 2017
1 reactie
Celebranten Opleiding: Rituelen laten zien wat er toe doet - Zorgethiek.nu
[…] uit onze cultuur, maar komen zij steeds meer in nieuwe, meer open vormen terug.[pullquote]Leestip: Spirituele geboortezorg. Joanna […]