Michael Slote houdt in zijn boek een pleidooi voor zijn zienswijze dat zorgethiek betekenis kan geven aan alle morele en politieke vraagstukken waar filosofen zich mee bezig houden. Zorgethiek, zo meent hij, kan deze begrijpelijk maken met empathie als het primaire mechanisme. De notie van empathische zorg voor anderen kan volgens Slote dienen als een moreel criterium waarmee gedrag beoordeeld kan worden.
Empathie wordt in het dagelijks leven nogal makkelijk gebruikt voor meevoelen. Een adequate omschrijving is: empathie is een affectieve reactie op de nood van iemand anders, wat aanzet tot helpend en zorgzaam gedrag. Daarnaast is empathie ook een bewust begrijpen van de situatie waar een ander in verkeert, vanuit het perspectief van die ander.
Slote tracht het gedachtegoed van de zorgethiek verder te ontwikkelen met de notie van empathie. Hij benadrukt empathie als primair mechanisme van zorg, vanuit de overtuiging dat empathie essentieel is voor morele motivatie en handelen. Dit doet hij onder andere op grond van de bevindingen van Batson en Hoffman. Deze psychologen hebben veel onderzoek gedaan naar de rol van empathie in ons morele handelen. Ze hebben beschreven dat empathie hoogst waar-schijnlijk een cruciale rol speelt in altruïstische zorg. Ook blijkt uit hun onderzoek dat de ontwikkeling van empathie in de opvoeding van kinderen, de kern is in de groei tot een moreel mens. Het leren zich te verplaatsen in anderen kan niet alleen aanzetten tot zorgzaam handelen naar mensen in de directe omgeving, maar ook naar onbekenden.
Hij besteedt in zijn boek aandacht aan een aantal morele en politieke onderwerpen. Hiermee probeert hij te laten zien dat handelingen moreel onjuist zijn wanneer zij een afwezigheid van of tekort aan empathische zorg voor anderen laten zien. Binnen dit kader houdt bijvoorbeeld het tonen van respect in dat wij passende empathische zorg voor iemand tonen. Zo houdt religieuze intolerantie een moreel laakbaar gebrek aan respect in voor anderen. Ook dat is te beoordelen in termen van empathische zorg. Mensen die intolerant zijn voor andere godsdiensten begrijpen niet (of willen niet begrijpen) dat zaken ook vanuit een ander religieus standpunt te zien zijn; overigens een actueel voorbeeld. Slote ziet dit als een falen in empathie.
Tenslotte kunnen wetten ook langs de empathische meetlat worden gelegd. Wetten die rechtvaardig zijn voor alle burgers geven blijk van een empathisch zorgende motivatie van degenen die verantwoordelijk zijn voor het bedenken ervan.
Hoewel ik zijn pleidooi zeer boeiend vind en een belangrijke bijdrage aan het zorgethisch denken, lijkt het wat eenvoudig om alle morele vraagstukken te willen verklaren vanuit één notie. Ik ben wel van mening dat zijn uitgangspunten in de zorgethiek serieus moet worden genomen; empathie, als menselijke eigenschap om geraakt te kunnen worden door de nood van een ander en daardoor geneigd het waargenomen leed te willen verlichten, is bij uitstek van morele waarde. Bovendien, zo blijkt uit onderzoek, kan training van empathische vaardigheden bij zorgverleners bijdragen aan goede zorg. Daarom verdient zijn stellingname zeker aandacht.
Michael Slote, The Ethics of Care and Empathy. 2007. [ISBN 9780415772013]
0 reacties