Arko Oderwald, bijzonder hoogleraar Literatuur en Geneeskunde aan de Universiteit voor Humanistiek en het VUMC, onderzoekt in deze publicatie de relatie tussen literatuur en geneeskunde.
Het feit dat literatuur en geneeskunde beide vaak gaan over de mens in crisis en dat schrijvers als Slauerhoff, Tsjechov, Kopland ook arts waren, verraadt dat ze een en ander gemeenschappelijk hebben. In het inleidende essay bespreekt Oderwald wat de gemeenschappelijkheden zijn en wat beide van elkaar kunnen leren. Hij doet dat heel toegankelijk, uiteraard met gebruikmaking van veel citaten uit literatuur.
Aan de hand van literaire werken laat als De Toverberg van Thomas Mann en De Ingebeelde Zieke van Molière laat hij zien dat ziekte in hoge mate onbepaald is door onduidelijke classificatie, de verschillende uitingsvormen en de culturele beïnvloeding van ziekteconcepten. Die onbepaaldheid wordt mede ingegeven door het lijden van de patiënt, waarmee de subjectieve ervaring een plaats heeft verworven in de ziektetheorie.
Vier motieven
Oderwald noemt een viertal motieven, die ook vanuit zorgethisch perspectief belangrijk zijn, die gebruikt worden om aan te tonen dat literatuur een rol zou moeten spelen in de opleiding tot arts. Verhalen in de geneeskunde zouden goed zijn om:
- empathische vermogens te ontwikkelen;
- reflectieve vermogens te ontwikkelen;
- inzicht te krijgen in ethische problemen; en
- inzicht te krijgen in de ambiguïteit en het symbolische karakter van de medische praktijk.
Hij kraakt er ook een kritische noot over. Hij ontkent niet dat verhalen een rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van empathisch en van reflectief vermogen over jezelf en de geneeskunde. Hij ziet wat betreft deze motieven echter dat er meerdere wegen naar Rome leiden. Hij onderschrijft het belang van literatuur in de opleiding tot arts als het gaat om inzicht te krijgen in ethische problemen en in de ambiguïteit en het symbolische karakter van de medische praktijk.
Na het essay volgt een aantal eerdere, korte publicaties van zijn hand waarin hij medisch relevante onderwerpen in romans, films en tv-series bespreekt. Bijvoorbeeld over de homo clausus, de in zichzelf opgesloten mens, als product van de meer ontwikkelde samenlevingen, die in tijden van ziekte zichzelf nog meer afzondert en daarmee een zingevingsproces waar anderen voor nodig zijn verhindert. Een zeer lezenswaardig boek.
Voor wie 30 maart het interview met Oderwald in het boekenprogramma van de VPRO gemist heeft: kijk het hier terug.
In dit verband zijn de columns van Pieter Steinz, oud-Chef Boeken van NRC Handelsblad, in de weekendeditie van deze krant lezenswaardig. Steinz heeft de progressieve spierziekte ALS. In een rubriek verbindt hij zijn ziekteverloop met de boeken die hij herleest.
Oderwald, A. (2014). De mens in crisis. Over literatuur en geneeskunde. Utrecht: De Tijdstroom. ISBN 9789058982551
0 reacties