Op 12 november promoveert Jean-Pierre Wilken, een van de leden van de onderzoeksgroep Care and Contested Coherence (CCC) op Herstellende zorg. Een bijdrage aan een theorie en praktijk van goede zorg. (Recovering Care. A contribution to a theory and practice of good care). Promotor is Prof.dr. A. Baart, hoogleraar Presentie en Zorg.
De verdediging van het proefschrift is openbaar en geïnteresseerden zijn van harte welkom. Het onderzoek is in de eerste plaats interessant voor mensen die zelf kampen met psychische aandoeningen, omdat het inzicht geeft in fenomenen die bij herstel een rol spelen. Het geeft inzicht in de inspanningen die van de persoon zelf worden gevraagd en welke steun nodig is van de omgeving. Daarnaast is het onderzoek interessant voor (opleidingen van) professionals in de geestelijke gezondheidszorg, de verslavingszorg en de maatschappelijke opvang.
Omdat de logica van goede zorg is ingebed in een zorgethische theorie, bouwt Jean-Pierre voort op het werk van Tronto en andere wetenschappers als Baart, Vosman en Van Heijst. Er komt nog een Nederlandstalige bewerking van het onderzoek.
Interview met Jean Pierre Wilken
Kun je een samenvatting geven van het onderzoek?
Het betreft een onderzoek naar herstel bij ernstige psychiatrische aandoeningen waarbij de ervaringen van patiënten zelf centraal staan. De aandoening heeft een grote impact op zowel de eigen identiteit als het sociale leven van de betrokkene. Het unieke van het onderzoek is dat het geheel gebaseerd is op de ervaringen van cliënten zelf. Door deze ervaringen diepgaand te analyseren wordt niet alleen meer inzicht verkregen in de fenomenen van herstel, maar ook in de wijze waarop professionele zorg herstelprocessen kan ondersteunen.
De dissertatie bevat de resultaten van een drietal studies. Het eerste onderzoek bevat een systematische literatuur review van studies uit 11 verschillende landen. Het tweede onderzoek is een narratieve kwalitatieve analyse van 13 verhalen van mensen met diverse psychische problematiek. De derde studie werkt inzichten uit de eerste twee studies uit naar een theorie van ‘goede zorg’. Hiervoor werd een conceptuele analyse uitgevoerd, gebaseerd op de methodologie van grounded theory.
Welke dimensies zijn er te onderscheiden bij herstel?
Herstel is een persoonlijk proces is verschillende dimensies te onderscheiden zijn. Herstel betekent allereerst een manier vinden om met een ingrijpende en langdurige aandoening te leren omgaan. Vervolgens dient de eigen identiteit gereconstrueerd te worden, waarbij de aandoening en de gevolgen daarvan deel uitmaken van die identiteit,psychologische re-integratie. Een derde dimensie is om weer aansluiting te krijgen bij de samenleving, re-integratie. De psychiatrische aandoening brengt een bijzondere kwetsbaarheid met zich mee, waardoor mensen zich voortdurend moeten inspannen om in balans te blijven. Om stappen te zetten richting sociale re-integratie maken mensen graag gebruik van zogenaamde ‘sociale niches’, omgevingen waar men zich veilig voelt maar waar ook gelegenheid is tot sociale interactie en persoonlijke ontplooiing.
Op welke manieren kunnen mensen weer zin geven aan hun leven?
Mensen blijken op allerlei manieren zin te geven aan hun leven. Deze zingeving wordt in eerste instantie gezocht in het construeren van het levensverhaal. Het terugkijken naar wat gebeurd is en wat de betekenis hiervan is. Zodra men bijvoorbeeld het ontstaan van een psychose beter kan verklaren, maar ook kan zien welke veerkracht men had om er bovenop te komen, dan ontstaat er zelfbegrip en dikwijls ook zelfwaardering voor de prestatie die men geleverd heeft.
Heb je onderzocht hoe het toekennen van betekenis aan levenservaringen gebeurt?
Het vertellen van het levensverhaal gebeurt in meerdere vormen. Hulpverleners en ook andere cliënten vormen een klankbord of om ervaringen in een logisch perspectief te plaatsen. In de reconstructie van de identiteit is een belangrijk proces om de vervreemdende aspecten van de psychiatrische aandoening te scheiden van de wezenskenmerken. De vraag die dan gesteld wordt is ‘wat hoort echt bij mij’? Men gaat op zoek naar de eigen kern. Een andere manier, naast de narratieve of life review benadering, is om ervaringen op te doen in het hier-en-nu en daarop te reflecteren. Men (her)ontdekt bijvoorbeeld dat men bepaalde sociale vaardigheden heeft of een talent om te dichten of te schilderen, en constateert dan dat dit een persoonlijke kracht is.
Wat is de betekenis van hulpverleners in het herstelproces?
Cliënten waarderen vooral hulpverleners die er in slagen een persoonlijke betrekking aan te gaan. Deze persoonlijke betrokkenheid wordt al als steunend ervaren. Daarnaast leveren zij globaal op drie manieren een bijdrage aan herstel. In de eerste plaats spelen zij een assisterende rol bij het beheer van de persoonlijke niche. In de tweede plaats spelen zij een rol bij persoonlijke ontwikkeling en in de derde plaats spelen professionals een belangrijke rol met betrekking tot sociaal herstel, de verbinding met de wereld. Zij helpen in het proces van re-integratie, bijvoorbeeld door de persoon te ondersteunen bij het deelnemen aan nieuwe omgevingen (wonen, werken, leren, recreëren) en het vervullen van nieuwe rollen.
Heb je iets kunnen ontdekken over de essentie van goede herstelondersteunende zorg?
De thema’s die ik gevonden heb, kunnen geclusterd worden in vijf categorieën: verbinden, begrijpen, bevestigen, beveiligen en versterken. Achter deze vijf categorieën gaan een aantal professionele opgaven schuil, die allen gebaseerd zijn op zorgethische uitgangspunten. Ik spreek van opgaves omdat in iedere praktijksituatie opnieuw moet worden gezocht naar ‘het goede’. In deze zoektocht zie ik als opgave om telkens opnieuw present te zijn, de diversiteit te accepteren, het perspectief van de ander te begrijpen en als vertrekpunt te nemen, zowel de kwetsbaarheid als de kracht te zien, en vormen van bevestiging en versterking te vinden.
De praktijk draait om de erkenning en restauratie van menselijke integriteit en waardigheid. Goede zorg is zowel gericht op de bescherming van kwetsbare mensen als op inclusie en empowerment. De zorgende relatie draait om de ontdekking van wat beschouwd kan worden als ‘goed’ voor de ander. In de ontwikkeling van opvattingen over wat goed is wordt ook duidelijk welke waarde versterkt, gesteund en verkregen zou moeten worden.
Wat houdt de opgave van een gedeeld perspectief in?
Goede zorg kan alleen maar tot stand komen door middel van een dialoog tussen het perspectief van de persoon en dat van de professional. De opgave van gedeeld perspectief beoogt een inter-relationele ruimte van gezamenlijk begrijpen te creëren. De kern van de notie is dat de professional in staat is om zich te verplaatsen in de positie van de ander zodat deze (beter) begrepen kan worden.
Op basis van begrip van wat (werkelijk) nodig is, vindt professioneel handelen plaats. Gedurende het handelen dient er voortdurend sprake te blijven van wat ik ‘zorgresponsiviteit’ noem. Veel meer dan Tronto zie ik dit als een notie die gedurende het hele zorgproces speelt. Zorgresponsiviteit houdt in dat de professional voortdurend werkt vanuit de waarneming van de cliënt. Dit is het proces van voortdurende afstemming op de ander, inclusief diens perceptie en waardering van het handelen van de hulpverlener.
Wat heeft het onderzoek jou persoonlijk opgeleverd?
Ik heb heel veel geleerd. In de eerste plaats van de mensen die met mij hun verhaal gedeeld hebben. In de tweede plaats door veel te studeren en tot nieuwe -verbindende- inzichten te komen.
Bestelinformatie:
Recovering Care
A contribution to a theory and practice of good care
Jean Pierre Wilken
ISBN: 978 90 8850 189 0
336 pagina’s
[bol_product_links block_id=”bol_5770bc204f485_selected-products” products=”1001004010606537″ name=”wilken” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”DC7605″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”CCCCCC” width=”590″ cols=”1″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”0″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]
0 reacties