Interview met Erik Olsman: Promotieonderzoek naar de dynamiek van hoop in de palliatieve fase.
Even voorstellen… Wie is…
Ik ben Erik Olsman en de afgelopen jaren werkte ik aan mijn proefschrift ‘Hope in Palliative Care. A Longitudinal Qualitative Study’ dat ik op 26 juni 2015 zal verdedigen. Promotores zijn: Dick Willems (hoogleraar Medische Ethiek, AMC) en Carlo Leget (hoogleraar Zorgethiek, UvH).
Tijdens dit onderzoek interviewde ik op verschillende momenten in hun ziekteproces mensen met ongeneeslijke kanker, ernstige COPD, of ernstig hartfalen. De meeste interviews begonnen met de open vraag: ‘Wat dacht u toen u hoorde of las dat dit onderzoek over ‘hoop’ gaat?’ Ook naasten en zorgverleners interviewde ik, waardoor we zicht kregen op hoop vanuit verschillende perspectieven.
Waar bent u op dit moment mee bezig?
Op dit moment ben ik onderzoeker en docent op het vlak van spiritualiteit en ethiek: Spirituele Zorg (Hogeschool Windesheim; Vrije Universiteit) en Medische Ethiek (Academisch Medisch Centrum). Mijn hoofdinteresse is telkens: zinvolle communicatie in tragische situaties. Het gaat mij dan om zingeving, ethiek en spiritualiteit in negatieve situaties, waar mensen nauwelijks grip op hebben. ‘Communicatie’ gaat over dialoog, waarbij de zorgethische dimensie van verbondenheid met jezelf en anderen het uitgangspunt is.
Op Windesheim geef ik bijvoorbeeld les in presentietheorie / zorgethiek en in verschillende onderzoeken stond zinvolle communicatie bij tragiek centraal, zoals de ethische dilemma’s in de GGZ voor asielzoekers en een onderzoek naar de verhalen van ouders met een kind met JNCL (zeldzame progressieve stofwisselingsziekte). Vanaf komende zomer zal ik werken aan een onderzoek naar ‘kwaliteit van leven bij ernstige verstandelijke en meervoudige handicap’.
Waar hebt u uzelf gedurende uw promotieonderzoek het meest over verbaasd?
Veel van de geïnterviewde zorgverleners begonnen de interviews met verhalen over hun patiënten met (zeer) onrealistische hoop. Toen we de review studie naar de perspectieven van zorgverleners op hoop van hun ongeneeslijk zieke patiënten hadden gedaan, kon ik dat benoemen als een ‘realistisch perspectief’ waarbij zorgverleners de hoop van patiënten probeerden aan te passen in de richting van de waarheid. Dit ‘realistisch perspectief’ was niet meteen mijn eigen eerste associatie bij het thema.
Het realistische perspectief is belangrijk in de zorg en de informed consent procedure hangt er grotendeels mee samen. Als het echter het enige perspectief op hoop is, ligt reductionisme op de loer, waardoor zorgverleners hun eigen hoop en die van hun patiënten gemakkelijk versmallen tot één interpretatie. Belangrijker nog: reductionisme komt de zorgrelatie meestal niet ten goede. Ik probeer in mijn onderzoek alternatieven te bieden.
In hoeverre speelt de zorgethiek een rol voor u?
Mijn ‘hoop’ is dat zorgverleners hun dominante perspectieven op hoop (h)erkennen. Ik heb geprobeerd om, op grond van de verhalen van alle betrokkenen, alternatieve perspectieven te laten zien. Mijn veronderstelling is dat mensen die hoop – en ook zichzelf en anderen – vanuit verschillende perspectieven kunnen zien, beter kunnen afstemmen op (de hoop van) hun medemensen.
Meer specifiek is één van mijn hoofdstukken met zorgethiek verbonden. De conclusie van dat hoofdstuk was namelijk dat een relationele ethiek van hoop bestaat uit solicitude (toegewijde zorg), waarin zowel empowerment als compassie een rol moeten krijgen. Empowerment betekent de kracht, die in hoop schuilt, aanspreken. Compassie houdt in dat er erkenning voor verlies van hoop en lijden moet zijn. Zorgverleners zullen per situatie moeten afstemmen welke kant het meeste nadruk moet krijgen (empowerment of compassie), maar in beide gevallen blijft solicitude de kern van hun zorgrelatie.
1 reactie
Art of Living, Art of Dying - Care Ethics Research Consortium
[…] also the work of my PhD-students Eric Olsman and Els van Wijngaarden have put me on this track. Finally, things that have happened in my own […]