Handzame methode voor moreel beraad in de zorg

Reliëf bracht onlangs Dilemma’s in kaart: Methode voor moreel beraad in de zorg uit. Deze methode, een uitwerking van de methode uit ‘Basisboek Zorgethiek’, is een belangrijk hulpmiddel voor ethische gesprekken in zorginstellingen.
Ethische reflectie wordt ermee bevorderd, maar vanuit zorgethisch perspectief dringen zich ook enkele vragen op bij dergelijke methodes.

Nieuwe uitgave, belangrijk hulpmiddel

Reliëf-trainster Marije Stegenga gaf een bestaande methode (uit het ‘Basisboek Zorgethiek’) een nieuwe jas. Het resultaat: een heldere methode en een handig hulpmiddel voor gespreksleiders. Dilemma’s in kaart zet enerzijds uiteen wat moreel beraad is, met behulp van de vragen: wat is eigenlijk ethiek? en: waarom zou je moreel beraad houden? Daarbij horen ook aanwijzingen voor de gespreksleider. Die heeft er rekening mee te houden dat moreel beraad vaak gaat over zaken die medewerkers en bewoners diep raken. Dat vraagt vertrouwen, veiligheid en respect voor elkaar. Anderzijds bevat de ringmap gesprekskaarten waarop de verschillende stappen van het beraad staan: de methode helpt dus letterlijk om dilemma’s in kaart te brengen. Door de achtergrondinformatie én door deze gesprekskaarten zal de methode een aanwinst zijn voor veel ethische commissies en teams die moreel beraad houden.

Zorgethische kanttekeningen

In de zorgsector is veel vraag naar methodes voor moreel beraad. Ze zijn behulpzaam bij ethische reflectie die probeert af te wegen over specifieke situaties, zorgontvangers, hun context, etc. Stegenga’s methode is voortgekomen uit de trainingspraktijken van Reliëf en daarmee toegesneden op professionals en actuele praktijken. Vanuit zorgethiek gezien is het belang hiervan alleen maar te onderstrepen.

Toch kun je vanuit zorgethiek ook kanttekeningen plaatsen bij deze en andere methoden voor moreel beraad, die nog niet zo makkelijk zijn op te lossen. Hier ligt zeker nog een te ontginnen gebied voor zorgethici. Zo is de vraag bijvoorbeeld: methodes voor moreel beraad zijn (bijna?) allemaal ontworpen voor het beraad door professionals, en niet met, maar óver zorgontvangers. Bovendien abstraheren en rationaliseren deze methodes, doordat ze aansturen op de afweging van waarden en gericht zijn op argumenteren. Maar hoe zit het dan met het relationele afstemmen van de zorgverlener op de zorgontvanger? Waar is de stem van hem of haar? En hoe zit het met het gevoel, de affectieve betrokkenheid? Met macht en posities? Kortom: het is tijd voor een zorgethische methode voor moreel beraad die in deze lacune voorziet.

Marije Stegenga (2014). Dilemma’s in kaart: Methode voor moreel beraad in de zorg. Utrecht: Perspectief Uitgevers.