Geen zorg van een man?

Ik werk in de thuiszorg.

Er zijn twee zorgvragers die geen zorg door een mannelijke collega willen. Eén zorgvrager is een vrouw die in het verleden misbruikt is. De ander is een man van 89 met een fobie waardoor hij wil dat er geen man aan zijn lijf komt. In ons team werkt één mannelijke collega en de rest zijn vrouwen. Ik vind het heel vervelend voor mijn collega, want hij is een toffe vent en een beroepsprofessional. Aan de andere kant vind ik het ook vervelend voor mijn klanten want ik begrijp het van hun standpunt.

In ons team is gezegd dat formeel is vastgelegd dat onze organisatie “levering van zorg kan weigeren, indien een cliënt op discriminerende gronden (zoals vastgelegd in de wet Gelijke Behandeling) een bepaalde zorgverlener weigert”. De afspraak is nu dat als de broeder wordt ingepland bij deze cliënten dat hij daar gewoon naar toe gaat en als ze geen zorg willen dan wordt daar geen vervanger heen gestuurd en geen zorg geleverd.

De inbrenger van deze casus geeft duidelijk aan waar voor haar de spanning zit. Ze voelt begrip voor de zorgvragers maar ze heeft ook te doen met haar mannelijke collega die afgewezen wordt. En met de afspraak zoals die nu in haar team geldt is ze niet tevreden.

Het kan ook anders, blijkt uit een van de reacties op de site: collega’s in een andere thuiszorgorganisatie kijken zelf of ze onderling kunnen ruilen. Lukt dat echt niet, dan gaat de mannelijke collega er toch heen en legt uit dat het niet anders kon. De zorgvrager heeft dan de keus, aldus deze zorgverlener.

Op het forum gebeurt dit vaak: bij de beschreven casus worden praktische oplossingen gegeven, vaak uit eigen ervaring. Zorgverleners zijn doeners en denken in oplossingen. De morele afweging blijft verborgen. Toch zitten achter de oplossingen wel waarden van goede zorg, zoals begrip en respect voor de zorgvrager in de poging om als collega’s onderling de verdeling van zorg te ruilen.Ook in de formele afspraak van de instelling zit een waarde. De zorginstelling heeft vastgelegd dat er niet gediscrimineerd mag worden. Daarmee geeft ze een waarde weer, de instelling verwacht respect van de zorgvragers voor haar medewerkers. En precies deze waarden lijken nu te botsen.

Je kunt je afvragen of er sprake is van discriminatie, volgens een andere reactie op de site. En in nog een andere reactie wordt verbazing uitgesproken dat er weinig begrip is voor de achtergrond van de vraag. Dat betekent niet dat je overal aan moet voldoen, maar je kunt wel proberen om vanuit begrip voor de fobie uit te zoeken op wat voor manier de zorg beter geboden kan worden.

Terug naar de casus. Wat is eigenlijk de morele vraag? Je kunt hier verschillende vragen stellen. In hoeverre moet een zorginstelling tegemoet komen aan de wensen van de cliënt? Mag de cliënt voorwaarden stellen? Mag de zorginstelling weigeren zorg te bieden?

De morele vragen gaan eigenlijk allemaal om de relatie tussen ‘klant’ en ‘aanbieder’. Die relatie is niet zo zakelijk als tussen een klant die een brood bij de bakker koopt. Het gaat in een zorgrelatie om meer: kwetsbaarheid en afhankelijkheid enerzijds naast dienstbaarheid en professionaliteit anderzijds. Om de relatie goed tot stand te brengen is wederzijds respect nodig: van de zorgverlener voor de zorgvrager en andersom. De zorgbehoefte van de ‘klant’ is hier niet alleen de praktische hulp (een wasbeurt of wondverzorging), maar ook de aandacht voor de angst uit verleden of fobie. De verantwoordelijkheid van de zorgverleners is om hier met deskundigheid en respect op in te spelen. Dat vraagt creativiteit en de bereidheid om soms buiten de op het eerste gezicht heldere afspraken te denken.

Yfke Nawijn is verpleegkundige en lid van de commissie ethiek CNV Verzorging en Verpleging