In een woud van verslagen, rapporten, artikelen, boeken en websites over (gezondheids)zorg valt het blauwe boekje ‘Eend en Konijn laten zien wat zorg is’ meteen op. Het doet me denken aan de stijl van Nijntje. In het boekje van auteurs Luc Pluijmen en Carin Hoogstraten maakt Eend aan Konijn duidelijk wat goede zorg is. “Zorg gaat over het zien van mensen. Mensen echt ontmoeten. Mensen zien in hun kracht en kwetsbaarheid”, lezen we op de achterkant. Zien en gezien worden, aandacht en kijken lijkt het centrale thema in dit boekje; een belangrijke voorwaarde voor goede zorg. We vroegen Luc Pluijmen naar de totstandkoming van het boekje.
Aandacht
“Zowel Carin als ik hebben met heel veel mensen in en rondom zorg gesproken in de afgelopen decennia. Carin al zo’n 35 jaar en ikzelf zo’n 15 jaar korter”, vertelt Luc Pluijmen. “Beiden hebben we bij deze mensen gepeild wat er nou echt toe doet voor ze. En vrijwel unaniem kregen we terug: je gezien en gehoord weten.
Wat dat betreft raakt het heel erg aan waar Stichting Presentie (en veel zorgethici ook mee bezig zijn) en al heel lang terecht voor pleiten én aan werken. En dat geldt eveneens voor Prof. Jozien Bensing, met wie Carin veel heeft samengewerkt. En voor Fanny Heymann met wie we in gesprek zijn geweest gedurende ons schrijfproces. Verder zijn we zeer dankbaar voor de gesprekken met en inbreng van Mariette Robijn, schrijver en Parkinsonpatient en Martha Huvenaars, verpleegkundig specialist, die onmisbaar is gebleken voor wat nu in het boekje staat.
Het was een heel mooi schrijfproces maar ook het lastigste wat ik ooit gedaan heb. Het simpel verwoorden van iets wat moeilijk is (en dat is zorg), en daarbij recht blijven doen aan hoe moeilijk het is, is denk ik een van de moeilijkste dingen die je kunt bedenken.”
Eend en Konijn
“Een aandachtig kijker merkt ook al snel op dat de illustratie van Eend en Konijn veel weg heeft van een illustratie die bekend werd gemaakt door filosoof Wittgenstein ((seeing that vs seeing as)). Wittgenstein maakte onderscheid tussen verschillende manieren van zien en begrijpen en ambiguïteit.
Luc Pluijmen vertelt over de illustratie van het boekje: “Carin en ik gebruikten de oorspronkelijke illusie van Wittgenstein al in reflectie- en leermiddelen als Els-Borstgesprekken (die Carin mee heeft ontwikkeld), gericht op perspectiefwisseling en elkaar leren zien en begrijpen. Dialogische deconstructie als (continue) basis voor verder leren en verbeteren in zorg. ”
Het figuurtje zelf komt uit mijn pen, na een poging of 250. Opvallend genoeg waren de pogingen waarbij ik aan het bedenken was hoe deze te tekenen de mislukte en kwam deze juist op een moment dat ik gewoon ontspannen de pen over het papier liet glijden, niet gehinderd door hoe ik vond dat het eruit zou moeten zien. Tekenen is niet mijn vak. Als kind wel veel gedaan, maar je leert opvallend veel ook af in je leven.”
Zorgeed
“We wilden in een boekje op eenvoudige manier weergeven wat volgens ons en vele anderen zorg is, waarbij we bedacht hadden: als we de illusie, die gaat over waarnemen (waar zorg ook over gaat), nu eens zouden kunnen samensmelten met de bestaande eed (waarin eigenlijk ook alles in staat waar zorg over gaat) en samensmelten met de aformismen die ik in de loop van de tijd samen met Carin had geschreven.”
De artseneed is opgenomen in het boekje, maar hierbij is het woord ‘arts’ en ‘geneeskunde’ vervangen door’ vak’ en ‘zorgverlener’. Wat is de gedachte hierachter?
“Dat is heel bewust gedaan. We wilden het juist schrijven voor alle mensen die met zorg van doen hebben. ‘Zorgverlener’ zien wij als een mens in de breedste zin van het woord: een mens die een ander mens helpt… dat kan een zorgprofessional zijn, een mantelzorger, een zorgvrager… belangrijkste is dat het ook een mens is. Dat perspectief kan zo maar wisselen, in elk leven. Waarbij we in ons boekje overigens misschien wat minder nadruk leggen op kennis en deskundigheid die ook hard nodig zijn, vooral om het goede ook goed te doen…”
Verwondering
“Je kent vast wel het verhaal van de kleine prins, wat ik een waar kunstwerk vindt. Tijdloos leerzaam. Dat begint ook met een tekening van, wat volwassen mensen zien als een hoed, maar dat het kind tekent als een slang die net een olifant heeft ingeslikt.
Mijn moeder heeft me dat verhaal vroeger heel vaak voorgelezen en het blijft me boeien. Kinderen verwonderen zich, stellen vragen, oordelen niet zo snel als volwassenen. Mensen geboren met een zeer geavanceerd lerend vermogen, maar ook (zo zei Robert Waldekker laatst heel mooi) met het vermogen om dat weer af te leren.
Ook met Eend en Konijn wilden we daarop inspelen… Het lijkt een kinderboekje, maar het is voor grote mensen. Al denkt mijn dochtertje die achterop staat daar anders over: het is háár boekje…
Grappig detail overigens: mijn zoontje (4) zei dat het niet alleen een eend en een konijn is maar ook een vogelbekdier. Toen ik hem (achteraf gezien vanuit mijn aanname dat zo’n beest aan iedereen zijn staart laat zien) vroeg waar dan zijn staart was, zei hij: “die laat ie niet aan jou zien, maar alleen aan mij”.
Het boekje is te bestellen bij demenszien.nu.
Fijne reactie (door @reumatoloog) op boek “Eend en Konijn laten zien wat zorg is”
zie ook https://t.co/KLNmzNQB3j pic.twitter.com/q5p0pnW92O— Luc Pluijmen (@lucpluijmen76) 24 oktober 2017
0 reacties