Dilemma: Een cadeautje aannemen van een zorgvrager

Cadeautjes aannemen: het zou geen issue moeten zijn, maar nog steeds nemen sommige verpleegkundigen en verzorgenden cadeaus aan van zorgvragers.

Een tijdje geleden belde een meneer naar V&VN. Hij probeerde orde te scheppen in de financiën van een 85-jarige zorgvrager uit een verzorgingshuis. Deze zorgvrager vond het leuk om de grote meneer uit te hangen door mensen een extraatje te geven. Die mensen waren vooral zorgverleners. Naar de rekening van een verpleegkundige was ongeveer €20.000 overgemaakt. Ook andere zorgverleners wisten de zorgvrager te vinden als ze wat extra geld konden gebruiken. En nu zat de zorgvrager in de problemen en kon hij zijn (zorg)kosten niet meer betalen.

Dit is een extreem voorbeeld. Maar wat doe je als een zorgvraagster je dat schilderij wil geven, dat je zo mooi vond? Of als ze je een gouden kettinkje wil geven? Ze dringt erop aan dat je haar geschenk accepteert. Zelfs je collega zegt dat het zielig is als je het geschenk niet aanneemt, omdat de zorgvraagster het jou zo graag wil geven.

Het belang van de zorgrelatie

Toch is grote terughoudendheid op zijn plaats. De zorgrelatie vereist wederzijds vertrouwen. De zorgvrager moet zich zonder reserve aan je zorgen kunnen toevertrouwen. Op het moment dat je cadeautjes accepteert, kun je de indruk wekken dat zorg te koop is of dat je verwacht dat je iets krijgt. Dat kan zorgvragers het idee geven dat ze een cadeautje moeten geven om zorg te krijgen. Tegelijkertijd kun je jezelf blootstellen aan claims op zorg: ‘ik heb jou een cadeautje gegeven en nu verwacht ik iets terug (meer aandacht, snellere hulp)’. Daarmee komt de zorgrelatie onder druk te staan.

De relatie met collega’s

Ook wek je, als je persoonlijke cadeautjes accepteert, de indruk dat de relatie van de zorgvrager met jou anders is dan met je collega’s; dat jouw zorg een bijzonder karakter heeft. Dat leidt gemakkelijk tot scheve ogen. De zorgvrager kan jouw zorg wel anders ervaren en dat tot uitdrukking willen brengen, maar voor jou dient het professionele karakter van de zorg voorop te staan. Dat betekent dat je uitgaat van gelijke verhoudingen ook al denkt de zorgvrager er anders over. Het kan ook simpelweg zo zijn dat jij zorgvragers treft, die hun zorgverlener graag iets willen geven. Jouw collega’s komen misschien bij zorgvragers die geen cadeautje kunnen geven. Deze ongelijke behandeling door zorgvragers accepteren zal de onderlinge verhoudingen niet bevorderen.

De beroepscode

Gelet op de effecten van het aannemen van cadeautjes besteedt de Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden daar expliciet aandacht aan. Artikel 2.4 zegt dat je als verpleegkundige/verzorgende in de relatie met de zorgvrager professionele grenzen in acht neemt. Dat betekent onder meer dat je

• geen gift in natura, geld of geschenk van de zorgvrager of diens sociale netwerk accepteert dat meer is dan een symbolisch gebaar van dank
• geen financiële banden van welke aard dan ook aangaat met de zorgvrager.

Symbolisch gebaar?

Om zorgvragers niet de mogelijkheid te ontnemen iets te geven, mag je een symbolisch gebaar accepteren. Dit maakt het meteen lastig, want wat is een symbolisch gebaar? Wat jij acceptabel vindt, is dat voor je collega’s misschien helemaal niet. Om hier uit te komen, kun  je nagaan wat het beleid van je organisatie is. Vaak kan een bijdrage aan een algemene pot gegeven worden. Sommige organisaties laten zorgvragers weten dat zij geen geschenken mogen geven. Als er geen beleid is, kun je dat aankaarten bij je leidinggevende. Of aan de orde stellen in een teamoverleg: Hoe denken wij over cadeautjes aannemen? Wat vinden wij een symbolisch gebaar? Als zelfstandige zul je zelf een afweging moeten maken. De leidraad daarbij blijft dat een zorgverlener in principe geen cadeautjes aanneemt.

Geplaatst in het V&VN magazine.
Tekst: Joke de Witte en Hans van Dartel, resp secretaris en voorzitter van de Commissie Ethiek van V&VN. 

Dilemma
is een rubriek in het V&VN magazine, het verenigingstijdschrift van de Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) dat 8 keer per jaar uitkomt. In overleg met de commissie Ethiek van V&VN mogen we deze rubriek op de website Zorgethiek.nu overnemen.
Sta jij in je werk ook voor een dilemma? Stuur je inzending naar redactie@venvn.nl o.v.v. Dilemma. Volg ook de cursussen en trainingen van de V&VN Academie.