Een cliënt die geen zorg wil ontvangen omdat je een man bent. Als mannelijke zorgverlener heb je er – in tegenstelling tot vrouwen – regelmatig mee te maken. Hoe ga je hier mee om? En: zorg weigeren omdat je geen man wil, mag dat eigenlijk wel?
Als zorgverlener discrimineer je in de zorgverlening de zorgvrager niet op basis van kenmerken als nationaliteit, leeftijd, geslacht en geloof. Dat staat in de Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden. Voor de zorgvrager ligt het iets genuanceerder, leggen Joke de Witte en Hans van Dartel van de V&VN Commissie Ethiek uit.
“Zorgvragers kunnen weigeren om een zorgrelatie aan te gaan met een bepaalde zorgverlener. Ook dat staat in de Beroepscode. Voor een goede zorgverlening is een zorgrelatie gebaseerd op wederzijds vertrouwen van essentieel belang. Als dat vertrouwen ontbreekt bij de zorgvrager, moet hij de mogelijkheid hebben naar een andere zorgverlener te gaan.
Daarnaast is er enige ruimte voor zorgvragers om aan te geven dat zij een voorkeur hebben voor een zorgverlener van een bepaalde sekse. De weigering van een mannelijke zorgverlener kan bijvoorbeeld gebaseerd zijn op de geloofsovertuiging van de zorgvrager. Maar kan ook het gevolg zijn van een traumatische ervaring, zoals seksueel geweld. Of aan de wens van de zorgvrager voldaan kan worden is afhankelijk van de omstandigheden.
Bij een tekort aan personeel of in spoedeisende situaties zal dit niet altijd mogelijk zijn. Er is geen ruimte voor zorgvragers om onderscheid te maken tussen zorgverleners op basis van andere kenmerken, zoals huidskleur, seksuele geaardheid, etniciteit of levensovertuiging.”
Vrouwenwerk
Wijkverpleegkundige Leendert van Gelder heeft dikwijls te maken met cliënten die bij het eerste contact de zorg weigeren. Van Gelder: “Het komt vooral in de thuissituatie regelmatig voor dat een cliënt zorg weigert omdat ik een man ben. Die zorg heeft bijna altijd betrekking op algemene dagelijkse levensverrichtingen. Thuis verwachten cliënten vaak geen man, in het ziekenhuis wordt het sneller geaccepteerd.”
Van Gelder hoort vaak dezelfde redenen voor het weigeren van zorg. “Bij de mannelijke cliënten wordt vaak gezegd dat ze niet door een andere man aangeraakt willen worden. Of ze vinden het vrouwenwerk. ‘Dat hoort een man niet te doen’, wordt dan gezegd. Vrouwelijke cliënten zeggen vaak: ‘mijn eigen man doet dit al niet bij me, laat staan een andere man’.” [pullquote]’Geen man aan mijn bed.'[/pullquote]
In de meeste gevallen heeft Van Gelder begrip voor de reactie en probeert hij de cliënt op andere gedachten te brengen. “Ze gaan er van uit dat ze geholpen worden door een vrouw en dan verschijnt er ineens een man. In alle gevallen ga ik wel het gesprek aan en probeer ik achter de reden van de zorgweigering te komen. In een enkel geval heeft dit te maken met zaken die in het verleden hebben gespeeld, bijvoorbeeld seksueel misbruik. Daar heb ik uiteraard alle begrip voor.”
Gewenning
Van Gelder vertelt dat de zorgweigering in veel gevallen met gewenning te maken heeft. “Dan leg ik uit dat het in de thuiszorg vaker kan voorkomen dat er een man kan komt helpen. In bijna alle gevallen kan ik ze die eerste keer uiteindelijk toch helpen.
Zo is het voorgekomen dat ik bij een cliënt thuis kwam die net uit het ziekenhuis was ontslagen. Bij binnenkomst keek de cliënt al meteen verbaasd. Ze vroeg: ‘Komt u mij wassen?’ Ik ben toen met haar gaan zitten voor een gesprek over waarom zij in het ziekenhuis was opgenomen en wat zij van de thuiszorg verwacht.
Door het gesprek en de belangstelling die ik toonde merkte ik dat er meteen meer vertrouwen ontstond. Aan het einde van het gesprek vroeg ik de cliënt of ze er problemen mee had dat ik haar hielp bij het wassen. Haar reactie was veel minder negatief dan in het begin. ‘Laten we het maar proberen’, zei ze. Na afloop kreeg ik te horen dat ik de volgende keer zeker weer kon komen.”
Geplaatst in het V&VN magazine in augustus 2015 (nr.4).
Tekst: Joke de Witte en Hans van Dartel, resp secretaris en voorzitter van de Commissie Ethiek van V&VN.
Dilemma
is een rubriek in het V&VN magazine, het verenigingstijdschrift van de Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) dat 8 keer per jaar uitkomt. In overleg met de commissie Ethiek van V&VN mogen we deze rubriek op de website Zorgethiek.nu overnemen.
Sta jij in je werk ook voor een dilemma? Stuur je inzending naar redactie@venvn.nl o.v.v. Dilemma. Volg ook de cursussen en trainingen van de V&VN Academie.
6 reacties
toine vandevyver
Ben zelf mantelzorger van mijn echtgenote. Respecteer haar wensen, dus steeds bij het wassen en/of douchen roep mij als ik kan helpen… Nooit vraagt ze om hulp alhoewel ik zeker weet dat ze niet alle plaatsen aankan. Soms na het zogezegde douchen, zijn washandjes en handdoeken nog niet eens nat of vochtig! Boodschappen doen, koken en poetsen, taxiservice geen problemen.
Annet
Wat als de man een cliënt psychisch mishandelt, of lichamelijk…of niet eens dat maar gewoon ronduit onbeschoft en intimiderend is of sexueel ongepaste opmerkingen maakt. Het is niet te bewijzen maar mensen zouden toch moeten mogen weigeren als ze doodsbang zijn voor iemand, waar kun je dit in godsnaam melden?
toine vandevyver
wat als een man een vrouw mishandelt? En wat met het omgekeerde ? Ikzelf ben een man, nog nooit en zal ook nooit brutaal zijn, tegen niemand, niet tegen een man, zeker niet tegen een dame. Maar wees gerust ik heb wel al ongepast gedrag vanwege vrouwen ondervonden.
Loes de Beij
Voorbeeld casus: vrouw (geen moslima, geen misbruikervaringen, niet bepaald prude) wil liever niet door een man bijv. gewassen of gekatheteriseerd wil worden omdat ze het zeer ongemakkelijk vind om in haar intieme zone aangeraakt te worden door een vreemde man. Dit heeft niets met discriminatie te maken maar puur met haar eigen ongemak. Maar aangezien er hedentendage weinig te kiezen valt omdat er veel minder personeel op een afdeling rond loopt dan jaren geleden, kan het haast niet anders dan dat ze zich daar bij neer moet leggen omdat ze dus géén zwaarwegende redenen heeft.
Maar wat nu als bijvoorbeeld de mannelijke verpleegkundige een hele goede bekende is ( buurman, vriend van haar kind oid), wordt hier rekening mee gehouden?
Monique Nijs
Op dit moment heb ik te maken met een jonge terminale patient die een flinke retentieblaas heeft en een katheter weigert. Dit met gevolg dat de patient onrustig is ondanks doseringen Morfine, Midazolam en Nozinan.
De patient is zeer versuft maar wordt boos wanneer we voorstellen een katheter te plaatsen.We hebben alle begrip voor deze patient maar zijn weigering is leidend voor zijn lijden
M.M. Topman
Als hij/zij dat niet wil dan is dat hij/zij verantwoording. Hebben jullie ook gevraagd of hij/zij door man of vrouw geholpen wil worden? Wil hij/zij niemand, dan lijdt hij/zij maar pijn. Nog maals eigen verantwoordelijkheid.
Dat is het zelfde als je niet gewassen wilt worden, maar als je wel gewassen wilt worden dan vind ik dat je wel mag kiezen welk geslacht en absoluut niet hoeft uit te leggen waarom. Dat gaat niemand wat aan en vind ik het heel kinderachtig van mannen als zij zich afgewezen voelen. Je bent dan meer met jezelf bezig dan begrip hebbend voor je patiënt. RESPECT