‘Ga jij naar de uitvaart van zorgvrager Janssen? Dat doe je toch niet als professional!’ Is het onprofessioneel om de uitvaart te bezoeken? Niet per definitie.
Symbolische afsluiting
Het kan bij je beroepsuitoefening als professional passen. Dat heeft vooral te maken met de betekenis van de zorgrelatie. Jij verzorgt de zorgvrager en daardoor ontstaat er een relatie en interactie met die zorgvrager. Jij staat open voor en reageert op de zorgvrager. Dat kun je alleen maar vanuit een zekere mate van persoonlijke betrokkenheid. In die zorgrelatie zien jullie ook iets van elkaar als persoon. Zeker als de zorgrelatie langdurig is.
De relationele aspecten van de zorgrelatie en de persoonlijke betrokkenheid maken dat je het vanzelfsprekend kunt vinden om naar de uitvaart te gaan. Bijvoorbeeld omdat je getroffen bent door de manier waarop de zorgvrager je aansprak als mens. Of meer beroepsmatig: naar de uitvaart gaan, maakt de zorg voor deze zorgvrager echt af. Door deze symbolische afsluiting van de zorg, kun je je ook weer open stellen voor nieuwe zorgvragers.
Een plek geven
Afhankelijk van de setting waarin je werkt, kunnen ook andere beroepsmatige motieven een rol spelen. In de psychiatrie is het bijvoorbeeld niet ongebruikelijk om (als team) na een suïcide van een zorgvrager, de uitvaart bij te wonen. Dat maakt het leven voor de betrokken zorgverleners en ook voor de naasten weer wat draaglijker. Als je in de gehandicapten zorg werkt, ben je soms zo lang bij het leven van zorgvragers betrokken dat het vreemd zou zijn, als die betrokkenheid niet zou gelden voor het afscheid van dat leven. Een plek geven aan dit soort verlieservaringen is belangrijk, ook in beroepsmatige zin.
Als professional heb je wel de plicht om goede redenen te geven voor het bijwonen van een uitvaart. Als het alleen iets heel persoonlijks is of nieuwsgierigheid, moet je je afvragen of je keuze om te gaan wel verantwoord is. Dat is een moeilijke afweging, want de persoonlijke en beroepsmatige dimensies van de zorg zijn lastig uit elkaar te halen.
Visie van de organisatie
Of je naar een uitvaart van een zorgvrager kunt gaan, hangt ook nog af van de ruimte die de organisatie daarvoor geeft. Sommige organisaties hebben maar weinig aandacht voor momenten die van grote waarde voor de zorg en de zorgverlener zijn, als er geen betaling tegenover staat. Je mag naar de uitvaart, maar wel in je eigen tijd. Hoewel begrijpelijk, leidt deze houding van de organisatie tot een arme manier van denken over zorg. Alsof het in de zorg alleen draait om nut en productiviteit en andere waarden dan geldwaarden niet meetellen. Of je naar de uitvaart van een zorgvrager mag gaan, laat zo iets zien over de onderliggende visie van de organisatie.
Overigens is er geen algemeen antwoord te geven op de vraag of je naar de uitvaart van een zorgvrager kunt gaan. Dat is afhankelijk van de context van de zorg. Die bepaalt hoe de afweging tussen normen van de organisatie, de beroepsuitoefening en van jezelf uit zou moeten vallen.
Tekst: Joke de Witte en Hans van Dartel, resp. secretaris en voorzitter van de Commissie Ethiek van V&VN.
Dilemma
is een rubriek in het V&VN magazine, het verenigingstijdschrift van de Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) dat 8 keer per jaar uitkomt. In overleg met de commissie Ethiek van V&VN mogen we deze rubriek op de website Zorgethiek.nu overnemen.
Sta jij in je werk ook voor een dilemma? Stuur je inzending naar redactie@venvn.nl o.v.v. Dilemma. Volg ook de cursussen en trainingen van de V&VN Academie.
1 reactie
Peter Braun
Mooi thema. In de langdurige zorg is nabijheid essentieel. Zowel tussen zorgvragers, vragers en bieders en tussen zorgbieders onderling. Uitvaarten vinden plaats als het kan, samen met familie, nabestaanden, medebewoners en alle medewerkers die zich vrij kunnen maken. Bij voorkeur op de plaats die de overledene heeft gekozen. Want leven hoor je niet alleen te doen, sterven en afscheid nemen al helemaal niet.