De vrije artsenkeuze

Leo Visser en Johanna Gröne over de nadelen en gevaren van nieuwe (politieke) ontwikkelingen op het gebied van de gezondheidszorg; zoals de vrije artsenkeuze.

[twocol_one]

Goede zorg voor chronisch zieken bedreigd  

Bij de naturapolis ziektekostenverzekeringen dreigt de vrije artsenkeuze voor specialisten te verdwijnen. Doel van deze maatregel is dat zorgverzekeraars met ziekenhuizen kunnen onderhandelen en contracten kunnen afsluiten, die op termijn tot 1 miljard euro aan besparing op de gezondheidskosten moet leiden. Financiële analyses en uitleg hoe men denkt tot deze kostenbesparing te komen ontbreken.

Voor veel eenvoudige problemen in de tweedelijnszorg, waarbij er eenmalig of maximaal drie keer een contact tussen de patiënt en specialist nodig zal zijn, verandert er weinig. De patiënt heeft een bepaalde klacht en wordt voor beoordeling door de huisarts naar de specialist verwezen. Voor korte behandelingstrajecten zal het ontbreken van een vrije artsenkeuze weinig invloed hebben op het proces. Dit geldt echter niet voor patiënten met een chronische ziekte of met een zeer complexe ziekte. Een kwart van de Nederlanders heeft een chronische ziekte.

Bij chronisch zieken, zoals in de neurologie patiënten met o.a. multipele sclerose, ziekte van Parkinson en epilepsie, ontwikkelt zich in de loop van de jaren een langdurige patiënt-specialist relatie. Deze relatie is gebaseerd op wederzijds vertrouwen, vertrouwen dat de arts het beste met de patiënt voor heeft, in overleg met de patiënt bepaalt wat de beste behandeling voor de patiënt is en intensief betrokken is bij de begeleiding. De zorg is complex vanwege de therapiemogelijkheden, risico’s van bepaalde behandelingen, therapietrouw, omgaan met handicap en begeleiding van veel andere factoren die bij chronisch zieken van belang zijn. De arts dient de achtergrond van de patiënt goed te kennen. Dat geldt niet alleen voor de puur medisch somatische gegevens, maar dat geldt ook op gebied van arbeid, het sociale netwerk en psychosociale factoren. Alleen dan kan optimale zorg plaatsvinden en waarschijnlijk levert dergelijke zorg op langere termijn goedkopere zorg op, omdat onnodig onderzoek en onnodige behandeling voorkomen en betere therapietrouw verwezenlijkt wordt. Een langdurige zorgrelatie zorgt voor goede aansluiting tussen patiënt en arts, één van de belangrijke facetten bij zorgethiek.

Bij verdwijnen van de vrije artsenkeuze kan het zijn dat de zorgverzekeraar zorg voor chronisch zieken het ene jaar bij het ene ziekenhuis inkoopt en het andere jaar bij een ander ziekenhuis. 90% van de patiënten hebben een naturapolis. Dit kan betekenen dat voor veel mensen het vaste patiënt-arts contact kan verdwijnen en daarmee ook de voordelen daarvan zoals net beschreven.

Sommige patiënten hebben complexe ziektebeelden, waarbij meerdere specialisten betrokken zijn. Om zorg zo goed mogelijk te laten verlopen, is het van belang dat er korte lijnen zijn tussen de specialisten die bij deze complexe zorg betrokken zijn. Bij voorkeur werken deze diverse specialisten in hetzelfde ziekenhuis. Bij het verdwijnen van de vrije artsenkeuze kan het zijn dat de zorgverzekeraar zorg voor chronisch zieken verspreidt over meerdere ziekenhuizen. Het multidisciplinaire overleg tussen de betrokken specialisten zal waarschijnlijk zeer lastig verlopen en de zorg niet verbeteren.

Concluderend kan het verdwijnen van de vrije artsenkeuze voor patiënten met chronische ziekten en zeer complexe ziektebeelden minder goede medische en multidisciplinaire zorg tot gevolg hebben, die waarschijnlijk zelfs duurder is.

Leo Visser, neuroloog

[/twocol_one]

[twocol_one_last]

Reactie: Solidariteit staat onder druk

Het belang van de arts-patiënt-relatie mag niet onderschat worden, daarin heeft Leo Visser helemaal gelijk. Relationaliteit is ook een van de uitgangspunten van de zorgethiek, het fundamentele besef dat mensen met elkaar in relatie staan en voor elkaar zorgen omdat ieder mens kwetsbaar is en zorg nodig heeft. Hierbij dient rekening gehouden te worden met asymmetrie: hoewel als mensen gelijkwaardig, is de relatie tussen zorgvrager en zorggever per definitie asymmetrisch, hun positie is niet gelijk.

In ons zorgverzekeringstelsel is er echter sprake van nog veel grotere ongelijkheid. In toenemende mate is geld van invloed op welke zorg iemand krijgt. De duurdere restitutiepolis wordt vaak als alternatief genoemd voor wie wel vrije artsenkeuze wil houden, al zitten ook daar tegenwoordig mitsen en maren aan. Maar het inkomen bepaalt op nog meer manieren of iemand zich de nodige zorg wel of niet kan veroorloven. Fysiotherapie zit niet meer in de basisverzekering en er zijn veel mensen die daarom van een behandeling afzien, simpelweg omdat ze de ongeveer 30 euro per sessie niet kunnen betalen. Het eigen risico vormt een nog grotere drempel, waardoor mensen soms een noodzakelijk bezoek aan het ziekenhuis uitstellen. Of achteraf pas ontdekken dat zij hiervoor eigen risico moeten betalen en dan de grootste moeite hebben om de rekening te voldoen.

Zowel overheid en zorgverzekeraars hebben als belangrijk doel kostenbeheersing voor ogen en vanwege de forse stijging van de zorgkosten is dat zelfs begrijpelijk. Maar op dit moment wordt vooral bespaard door steeds meer kosten op individuele patiënten af te schuiven en daarmee komt de solidariteit onder druk te staan. Wie zorg krijgt, moet steeds meer zelf betalen. Met name chronisch zieken die veel zorg nodig hebben zijn hiervan de dupe. Wie gezond is, wil vooral een lage premie. Ook willen steeds meer mensen eigenlijk alleen nog betalen wat ze nodig denken te hebben. Zo is een vaak gehoorde vraag bij zorgverzekeraars of er niet ook een pakket is zonder bijvoorbeeld hoortoestellen omdat “ik daar toch geen gebruik van maak”. Een zorgverzekering is echter geen supermarkt waar je alleen de producten kiest die je nodig hebt voor het avondeten. Een zorgverzekering dekt een risico dat je van tevoren niet kunt inschatten.

Ook al doe je aan sport, rook je niet en eet je gevarieerd, dan nog kun je kanker krijgen. Gewoon even niet opletten in het verkeer kan betekenen dat je langdurig in het ziekenhuis ligt. Mensen zijn kwetsbaar en iedereen zal op enig moment zorg vragen. Omdat je niet weet welke zorg jij nodig zal hebben, is het zo belangrijk dat we met z’n allen voor elkaar zorgen in ons verzekeringsstelsel: zodat je ook zorg krijgt als dat een dure behandeling of prijzige medicijnen inhoudt.

Als de eenzijdige focus op kostenreductie doorzet, dan staat veel meer op het spel dan alleen de vrije artsenkeuze. Om met André Rouvoet te spreken: Als we de solidariteit verliezen, verliezen we het stelsel.

Johanna Gröne, gemeenteraadslid (PvdA) en werkzaam geweest bij een zorgverzekeraar 

[/twocol_one_last]