‘Als mens zijn wij allen van nature kwetsbaar. In de zorg gaat de aandacht veelal naar de kwetsbaarheid van de patiënt. Maar vandaag leggen wij de focus op de kwetsbaarheid van de zorgverlener.’ Aldus Willem Descamps, voorzitter van ICURO, bij de aftrap van het 8ste symposium van de Werkgroep ‘Ethiek in de Kliniek’ van het Vlaamse Zorgnet Icuro.
Zorgverleners uitgedaagd
De zorg wordt gekenmerkt door een grote complexiteit, veranderlijkheid en tijdsdruk. Van zorgverleners wordt verwacht dat zij meegaan in deze complexe systemen en routines. Tegelijkertijd is de confrontatie met kwetsbare patiënten en lijden een realiteit die niet in systemen te vangen is. Hierbij wordt continu een beroep gedaan op de manier waarop zorgverleners zelf in staat zijn om met hun eigen emoties om te gaan. Dit vormt een flinke uitdaging in de praktijk, zoals bleek uit verschillende voorbeelden van deelnemers aan dit symposium.[pullquote]’Als zorgverleners dragen we de verantwoordelijkheid om in ons werk een goed evenwicht te vinden tussen enerzijds onze professionele ervaring en kennis en anderzijds onze ontwikkeling als persoon waarin we tochtgenoten zijn van kwetsbare mensen en de taak hebben om te groeien als persoon en waarin we veel kunnen leren van ervaringsdeskundigen.’ dr. Walter Krikilion[/pullquote]
Volgens dr. Sylvain de Bleeckere is het een grote makke van de gezondheidszorg dat men uit alle macht te probeert het leven onder controle te krijgen. Kwetsbaarheid is een intrinsiek deel van het leven en verzet daartegen werkt juist averechts, zo stelt De Bleeckere: ‘Kijk naar het ontstaan van de ziekenhuisbacterie: wij zijn zo klinisch geworden dat we onszelf de das om doen.’ Het is volgens hem daarom beter om de intrinsieke kwetsbaarheid van onszelf en het leven onder ogen te zien en samen te zoeken naar manieren om hier constructief mee om te gaan.
Kwetsbaarheid toelaten: een weg naar authenticiteit en verbinding
Een mooi persoonlijk voorbeeld hiervan gaf psycholoog dr. Alexander Verstaen. Een cliënte vertelde hem tijdens een consult hoe overstuur zij was geweest toen haar dochter na drie kwartier nog niet thuis was van een fietstochtje dat eigenlijk een kwartier zou duren. Dit raakte hem diep in zijn eigen vadergevoel, en de tranen welden op in zijn ogen. Zonder deze tranen weg te drukken, noch er de nadruk op te leggen, vervolgde hij het consult. Naderhand vertelde deze cliënte hem dat zijn tranen en geraaktheid haar zich erkend hadden doen voelen. Hierin wordt zichtbaar dat wanneer een zorgverlener de eigen geraaktheid en kwetsbaarheid toelaat, dit kan leiden tot het ontstaan van een authentieke verbinding die de zorgrelatie ten goede komt.
Wordt deze kwetsbaarheid weggedrukt, zo waarschuwde Verstaen, dan kan dat leiden tot burnout en psychische problemen bij de zorgverlener.
Zelfzorg leren
Tijdens workshops werd op dit symposium, waarbij het merendeel van de 130 deelnemers zelf zorgverlener is, verkend wat kwetsbaarheid van zorgverleners in de zorgpraktijk betekent. De oproep werd gedaan richting onderwijs en onderzoek in de gezondheidszorg om zorgverleners op te leiden tot zelfzorg, waarbij leren omgaan met de eigen kwetsbaarheid centraal staat. Niet door te leren deze weg te drukken maar door er juist meer bewust ruimte aan te geven.[pullquote]‘Ontvankelijkheid maakt van broosheid een kracht.’ dr. Alexander Verstaen[/pullquote]Dat dit leerproces ook nu al plaatsvindt, in concrete praktijksituaties, bleek uit het verhaal dat een verpleegkundige aan ondergetekende vertelde tijdens de lunchpauze: ‘Ik was op een gegeven moment zeer gefrustreerd over het feit dat een bewoonster van het psychiatrische verzorgingstehuis waar ik werk, haar medicijnen niet wilde innemen. Na meerdere malen aandringen viel ik kwaad tegen haar uit: “Op deze manier richt je jezelf ten gronde!”. Naderhand heb ik mijn excuses aan haar aangeboden, en ik legde haar uit waarom ik zo boos werd. Ik ben erg met haar begaan en voelde me machteloos. Mijn cliënte aanvaardde mijn excuses en begreep eindelijk mijn zorg. Ze besloot alsnog haar medicijnen in te nemen.‘
Deze scene versterkte de band tussen beiden, vertelde ze, en er is nu voelbaar sprake van meer wederzijds respect voor elkaar. Deze verpleegkundige gaat dus zelf dit leerproces aan. Opvallend vindt ze het dat er eigenlijk nog geen ruimte is binnen de organisatie om samen met collega’s op deze situaties waarin de eigen kwetsbaarheid zichtbaar is, te reflecteren. Mogelijk ligt er daarom ook een opdracht voor zorgorganisaties: hoe kunnen zorgverleners ondersteund worden in hun zelfzorg, zodanig dat kwetsbaarheid een kracht kan zijn en bijdraagt aan verbinding tussen zorgverleners en patiënten in de zorgrelatie?
0 reacties