Paradoxale beweging: werken vanuit vertrouwen
Uit onderzoek blijkt dat een open klimaat stabiliserend werkt, waardoor er minder stress en agressie voorkomt op de afdeling. ((Heynen EJE, Helm GHP van der, Stams GJJM, Korebrits, AM. Measuring group climate in German youth Prison – A German validation of the’ Prison Group Climate Instrument’ (PGCI). Journal of Forensic Psychology
Practice: in press)) ((Helm GHP van der, Schaftenaar P, Tol N van. De sociotherapeut als evenwichts- kunstenaar. Sozio 2013: 2; 18-20)) ((Fontaine RG, Dodge KA. The transactional development of individual social- information processing and aggressive behavior. In: A.J. Sameroff (ed.), Transactional processes in development. Washington, DC: American Psychological Association; 2009)) In een positief leefklimaat ervaren patiënten meer vertrouwen, is er meer en betere communicatie en neemt hun gevoeligheid voor gedragscorrecties toe, waardoor medewerkers meer controle ervaren. In feite is er sprake van een paradoxale beweging, in die zin dat het loslaten van controle, i.e. werken vanuit de relatie en vertrouwen, juist meer controle oplevert, een veilige omgeving waarin patiënten en medewerkers hun gedrag kunnen reguleren op basis van adequate feedback op elkaars gedrag.
Discussies over leefklimaat
Momenteel wordt er onderzoek gedaan naar leefklimaat en werkklimaat voor medewerkers in onder meer in de (forensische) ggz en in instellingen voor licht verstandelijk beperkte patiënten (LVB), in alle Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s) en in een groot aantal jeugdzorg-plus-instellingen. Uit enkele van deze onderzoeken blijkt dat de discussie over het leefklimaat binnen de instelling al een interventie op zichzelf is: er ontstaat een gesprek over onderlinge omgang, regels en straffen tussen patiënten en medewerkers. Het gericht inzetten van zo’n discussie, iedere week, in een leefgroep in een zorginstelling heeft in de leefklimaatmetingen aantoonbaar gezorgd voor een substantiële verbetering van het klimaat in die groep. ((Miert V van, Helm GHP van der, Beid M, et al. Intervention in the living group climate of a secure juvenile institution: the case of group Bruin. Manuscript submitted for publication)) Discussie leidt tot meer contact en minder beheersing en straffen, en daardoor tot grotere effectiviteit van gedragsbeïnvloeding door medewerkers met als gevolg meer controle.
Inrichting van de organistatie
Medewerkers vormen de sleutel tot verbetering van het leefklimaat en een effectievere behandeling. ((Helm GHP van der, Boekee I, Stams GJJM, Laan PH van der. Fear is the key. Keeping the delicate balance between flexibility and control in a Dutch youth prison. Journal of Children’s Services 2011: 4; 248-263))((Helm GHP van der. First do no harm. Dissertation Vrije Universiteit Amsterdam. Amsterdam: SWP; 2011)) Medewerkers staan echter niet alleen: ook de inrichting van de organisatie speelt een belangrijk rol bij de behandeling. Uit medewerkersonderzoek bij forensische instellingen blijkt dat ondersteuning van medewerkers een belangrijke rol kan spelen in het verminderen van repressie.((Helm GHP van der, Boekee I, Stams GJJM, Laan PH van der. Fear is the key. Keeping the delicate balance between flexibility and control in a Dutch youth prison. Journal of Children’s Services 2011: 4; 248-263)) In het voorbeeld van Inforsa speelt ondersteuning van medewerkers daarom ook een belangrijke rol. Maar niet alleen bij Inforsa zien we een omslag.
Minder repressie: aansluiting van de ggz
Het behandelen met minder dwang heeft het afgelopen decennium (terecht) veel aandacht gekregen in de ggz. ((Voskes Y, Theunissen J, Widdershoven G. Best practices rondom dwangreductie in de geestelijke gezondheidszorg. Amsterdam/Amersfoort: Vumc/GGZ-Neder- land; 2011))((Baart A, Dijke J van, Ouwerkerk M, Beurskens E. Buigzame zorg in een onbuigzame wereld. Presentie als transitiekracht. Amsterdam: Boom-Lemma; 2011)) Er zijn verschillende methoden voor ontworpen, alhoewel het vaak ontbreekt aan gecontroleerd onderzoek ernaar. In verschillende instellingen zijn grote successen geboekt met het terugdringen van dwang en drang en is er daardoor vaak ook minder repressie. In de GGZ nemen drang- en dwangkaders inmiddels een structurele plek in; de richtlijn over dwang en drang van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVVP) ((Tilburg W van, Veldhuizen JR van, Beijaert EW, et al. Richtlijn dwang en drang van de NWP. Verkregen op 15 mei 2014 op: www.dwangindezorg.nl)) en de aankomende multidisciplinaire richtlijn zijn voorbeelden van deze ontwikkeling. De stap naar minder dwang wordt momenteel gezet; de stap naar minder repressie en straffen moet nog wel gezet worden..
Leefklimaatonderzoek
Leefklimaatonderzoek is daar een mogelijkheid voor omdat repressie daar direct gemeten wordt. Goede voorbeelden van ondersteuning van medewerkers om minder repressief te werken zijn
- Non Violent Resistance (‘geweldloos verzet’ om uit de negatieve spiraal te komen, terwijl onacceptabel gedrag wel vermindert),
- Moreel beraad (het bespreken van morele dilemma’s in de behandeling),
- Schemagerichte benadering voor medewerkers (medewerkers bewust maken van eigen dysfunctionele schema’s), en de training TOP pedagogisch medewerkers (een on- the-job intervisiemethodiek).
Het leefklimaatonderzoek levert hier zowel wetenschappelijk als inhoudelijk een bijdrage aan. De resultaten van het periodieke leefklimaatonderzoek bij Inforsa, maar ook bij andere instellingen, laten een duidelijke vooruitgang zien sinds er minder gestraft en meer contact gemaakt wordt, ook wanneer de spanning oploopt. Responsiviteit van de begeleiders staat centraal en daarmee is de weg vrijgemaakt om een aantal zorgethische perspectieven in de praktijk uit te werken. Hoe aan te sluiten bij op de behoeftes en noden van de patiënt? Hoe recht te doen aan de kwetsbaarheid van zieke mensen? Kan de relationele afstemming en niet het tevoren geplande resultaat leidend worden?((Baart A, Dijke J van, Ouwerkerk M, Beurskens E. Buigzame zorg in een onbuigzame wereld. Presentie als transitiekracht. Amsterdam: Boom-Lemma; 2011)) ♦
Auteurs
Peer van der Helm is lector residentiële jeugdzorg bij het expertisecentrum Jeugd van de Hogeschool Leiden.
Petra Schaftenaar is adviseur zorginnovatie van Inforsa.
Bron: Magazine voor GGZ en Verslavingszorg (MGV) 2014; 69 (6): 28-34.
Auteur(s): Peer van der Helm & Petra Schaftenaar
Publicatiedatum: 07-11-2014
Artikelnummer: 7137
[widget id=”footnotes_widget-2″]
0 reacties