De afgelopen weken zijn we in de ban geraakt van het Corona-virus. Het is een existentiële ervaring die niet alleen in omvang maar ook in intensiteit zijn weerga niet kent. De Corona-crisis tast namelijk een fundamentele behoefte aan: die van de zin van ons leven. Op een indringende manier ervaren we een wereld die ineens bedreigend is geworden en moeten we ons daar opnieuw toe verhouden. Tegelijkertijd doen we allerlei nieuwe ervaringen op die ons leven zin geven.
door: Gaby Jacobs
Bij zingeving speelt ons lichaam een belangrijke rol. Via het lichaam komt de wereld binnen en met ons lichaam treden we de wereld tegemoet. In de Corona-pandemie komt dit extra op scherp te staan: het lichaam is niet onschuldig, want een mogelijke infectiebron en daarmee een bedreiging voor onszelf en voor anderen. Tegelijkertijd is de wereld om ons heen – het winkelwagentje, de niezende buurvrouw, het openbaar vervoer – een risico voor ons lichaam, ons zelf en onze geliefden. Hoe gaan we daar mee om?
Omdat we nooit eerder een crisis als deze hebben meegemaakt, hebben we geen betekeniskaders die ons helpen het ontstaan te verklaren, het verloop te begrijpen of de impact ervan te voorspellen. Daarom trekken we oude, beproefde strategieën uit de kast. We proberen Corona bijvoorbeeld te relateren aan een ‘normale’ griepepidemie of aan eerdere virusuitbraken, zoals Ebola of Sars, om daaruit informatie af te leiden die ons helpt te duiden wat er nu gebeurt. Of we denken: ik ben jong en fit, dus mij zal niets overkomen. Ook dit is een manier om orde te creëren in chaos en veiligheid te midden van angst.
Opvallend veel mensen geven blijk van een goed aanpassingsvermogen aan de onzekerheid die hen ten dele valt. Er is berusting, acceptatie. Ook dat zijn manieren om met een dreigende situatie om te gaan: we hoeven het stuur nu even zelf niet in handen te houden, maar laten ons geleiden. Niet als makke schapen, maar wel vanuit een vertrouwen dat we elkaar kunnen helpen en de pandemie te boven komen.
Een belangrijk onderdeel van zingeving is de behoefte aan verbondenheid. Juist nu overheidsmaatregelen ervoor zorgen dat die behoefte voor een belangrijk deel bemoeilijkt wordt, zien we nieuwe en creatieve vormen van contact en ontmoeting ontstaan. We begroeten elkaar anders. Het contact met veel grootouders is beperkt tot de telefoon, beeldbellen of zwaaien achter glas. Hoewel er veel gesproken wordt over eenzaamheid bij ouderen in deze tijd, zijn er nu ook meer initiatieven om die eenzaamheid tegen te gaan, waardoor het taboe erop lijkt verbroken. Restaurants stellen gratis maaltijden ter beschikking aan ouderen en zieken in de wijk en de wijk app fungeert als loket voor vraag en aanbod van diensten, van de hond uitlaten tot een online praatje of boodschappen doen. In New York, dat zeer zwaar is getroffen door de pandemie, vertelde een jonge vrouw dat ze er niet voor gekozen had om de stad te verlaten, maar om voedsel te bezorgen bij ouderen en zieken die niet zelf de deur uit kunnen. Op die manier kon ze toch nog van betekenis zijn voor de stad waar zij zo van hield.
De alledaagse zingeving komt door de crisis in het gedrang: de structuur van hoe we de dingen met elkaar doen. De volle gezinsagenda’s en activiteiten buiten de deur boden houvast en veiligheid. In kwetsbare gezinnen kan het wegvallen van die structuur tot onveiligheid leiden en daar dienen we als hulpverleners zeker alert op te zijn. Ook in andere gezinnen zal hulp nodig zijn, omdat ouders en kinderen een nieuwe verhouding tot elkaar moeten zien te vinden.
Het wegvallen van de vaste structuur biedt echter ook de mogelijkheid tot herijking van zin: wat vinden we nu echt van waarde in het leven, wat willen we behouden, ook als straks alles weer ‘normaal’ is? Velen zullen gemerkt hebben dat in de afgelopen weken prikkels sterker binnenkomen, dat we meer geraakt worden door wat er om ons heen gebeurt en daar ook sterker op reageren. De Corona-crisis brengt niet alleen verlies en verdriet, maar creëert ook een nieuwe openheid en kwetsbaarheid en nieuwe vormen van verbondenheid. Dat is de paradox van zingeving. Laten we er ons voordeel mee doen.
Gaby Jacobs, hoogleraar Geestelijke Verzorging aan de Universiteit voor Humanistiek, promoveerde op een onderzoek naar geestelijke verzorging en vrouwenhulpverlening. Zij werkte onder andere aan Keele University (UK) en als lector bij Fontys Hogescholen. Onlangs gaf zij haar inaugurele rede ‘Zin in geestelijke verzorging‘.
1 reactie
Roos
Niet alleen voor ouderen maar ook voor jongere mensen die (ernstig) ziek zijn en afhankelijk van thuiszorg/mantelzorg is dit een erg eenzame periode.
Als mantelzorger ren (fiets) ik heen en weer tussen mijn vriendin die ernstig ziek is en mijn oude moeder, die de deur niet uit kan. Een eigen leven heb ik bijna niet meer.
Dus voor alle groepen in de samenleving is het moeilijk. Mensen (met kinderen) die gedwongen thuis zitten/moeten werken, kleine en grote zelfstandigen, zzp-ers. Noem maar op: voor iedereen is het moeilijk op zijn/haar eigen manier en beperkingen. Mijn inkomen op bijstandsniveau maakt het er niet makkelijker op. 6,= voor een flesje handalcohol bij de zwangerschapsapotheek, terwijl het normaal bij het kruidvat 1,50 kost. Zo wordt het dan ook nog eens uitgebuit , de corona crisis. Iets wat bij nergens meer te krijgen is, wordt ineens 4 x zo duur. Voor iedereen ……heel veel sterkte om hier doorheen te komen/