De bittere pil zoet gemaakt

De Italiaanse film Miele levert een heel mooie bijdrage aan de ethische discussie over euthanasie en zelfdoding. Het verhaal van Miele roept vragen op die je aan het denken zetten en dat zorgt ervoor dat je met elkaar in gesprek gaat over wat er werkelijk toe doet in het leven.

Miele

Soms kan een film je iets leren dat verder alleen het leven zelf je kan leren. Dit voorjaar draaide er een prachtige Italiaanse film in de bioscoop met de titel Miele. Miele betekent honing, en het is de schuilnaam van een Italiaanse studente die in het geheim mensen helpt die ongeneeslijk ziek zijn en niet langer meer willen leven. Dat moet ze in het geheim doen, omdat in haar land euthanasie of hulp bij zelfdoding strafbaar zijn.

Miele moet veel over hebben voor haar idealisme. Ze reist keer op keer naar Mexico om illegaal een medicijn te kopen waarmee je een hond kunt laten inslapen. En via een geheim netwerk komt ze aan de adressen van patiënten die niet langer meer willen leven. Daarmee loopt ze een enorm risico, maar ze heeft het ervoor over. Een ander offer dat ze brengt, is de stress die het oplevert om dit werk te doen. Dat wordt in de film heel goed uitgedrukt in de muziek en het zwemmen waarin Miele zich afreageert. Overigens laat ze zich betalen voor haar werk, want de reis naar Mexico en de gevaren die ze loopt zijn natuurlijk niet mis.

Vertwijfeling

Miele probeert de bittere pil van het lijden zoet te maken. Maar hoe ver kun je daarin gaan? Het wordt spannend als zij op bezoek komt bij een oudere man die weliswaar haar dodelijke middel wil kopen, maar niet levensbedreigend ziek blijkt te zijn. Er ontstaat een pittig gesprek. Zij biedt vanuit compassie zorg aan, weliswaar tegen betaling. Hij wil geen compassie en geen zorg. Hij wil gewoon dat
dodelijke middel. Daar betaalt hij toch voor?
Voor beide manieren van kijken is iets te zeggen, en in die vertwijfeling wordt je als kijker meegetrokken. Want ook al trek je de grenzen anders – zoals in ons land, waar euthanasie en hulp bij zelfdoding onder voorwaarden wel binnen de wet mogelijk zijn – de spanning tussen hoofd, hart en portemonnee blijft bestaan. Enerzijds help je een ander tegen een vergoeding – dat is de overeenkomst tussen Miele en de professionele zorgverlener – anderzijds moet je er wel met je hart achter staan.
De film wordt nog complexer wanneer de vriend van Miele zich tegen haar activiteiten keert, en ze langzaam een bijzondere band met de oudere man krijgt.

Er ontstaat een bijzondere verhouding van wederzijds respect en een soort vriendschap, en als kijker vraag je jezelf af of dit nu een voordeel of een nadeel is bij de moeilijke keuze waarvoor ze staat. Moet ze het middel nu wel of niet geven?

Denken in beweging

Het mooie en leerzame van de film Miele is dat er weliswaar vragen worden opgeroepen, maar geen antwoorden gegeven worden. Wanneer je als kijker naar buiten loopt, raak je automatisch in gesprek met elkaar over wat je gezien hebt. En precies dat is zo bijzonder.
Want we leven in een samenleving waarin we problemen graag snel oplossen, en vragen graag snel van een antwoord voorzien. Maar met sommige vragen – de grote vragen over leven en dood, goed en kwaad – is iets bijzonders aan de hand. Want daarvoor geldt dat je
weliswaar antwoorden uit een boekje kunt halen, of uit een ethiekboek of uit een wetboek, maar daarmee ben je er nog niet. Want op zulke vragen zul je toch steeds weer zelf een antwoord moeten vinden om er goed mee om te kunnen gaan. En daar helpen films als deze bij.
Ze brengen grote ethische vragen onontkoombaar dicht op de huid, en maken je daarmee gevoeliger voor de voors en tegens van een kwestie.

Kunnen we dan beter naar de bioscoop gaan dan een ethiekboek bestuderen? Soms wel ja. Natuurlijk is niet iedere popcornfilm automatisch een bijdrage aan de ethiek, maar een film als Miele doet precies hetzelfde wat de ethiek op zijn best kan doen: vragen stellen die het denken in beweging zetten. En daarmee komen we weer in gesprek met elkaar over wat er werkelijk toe doet in het leven. En met het denken komt dan ook ons hart in beweging.

Betekent dit dat er voor de grote levensvragen eigenlijk geen antwoord is? Dat die antwoorden puur subjectief en persoonlijk zijn? Ja en nee. Dat zal het onderwerp van de volgende column ethiek zijn. In die tussentijd is er alle tijd om films te kijken zoals Miele. Wordt vervolgd…

Deze column verscheen eerder in Bijzijn XL. (nr. 06 – 2014, p.27)

[bol_product_links block_id=”bol_5be5653ae6bca_selected-products” products=”9200000030251906″ name=”miele” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”590″ cols=”2″ show_bol_logo=”0″ show_price=”1″ show_rating=”0″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]