Het professionaliseren van voogdij, opvang en begeleiding in Griekenland. Met dat plan wil staatssecretaris Ankie Broekers-Knol jonge alleenstaande asielzoekers op de Griekse eilanden helpen. Dit terwijl Luxemburg en Duitsland gevluchte kinderen uit Syrië en Afghanistan zelf onderdak zijn gaan bieden, en Nederlandse organisaties de politiek vroegen om ook hier jonge vluchtelingen op te vangen. Broekers-Knol ziet dat niet als de weg vooruit: herplaatsing is geen structurele oplossing.
Door: Pieter Dronkers
Beeld: https://www.sosmoria.eu/
Sinds twee maanden staat het lot van de ongeveer 40.000 asielzoekers op de Griekse eilanden weer hoog op de agenda. Dat begon toen Turkije besloot te stoppen met het tegenhouden van asielzoekers die naar Europa willen. In allerijl maakte de EU plannen om Griekenland te steunen. De Griekse kampen zaten al overvol en een nieuwe toestroom van vluchtelingen zou het land moeilijk kunnen verwerken. Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, noemde Griekenland het EU-schild dat snel ondersteuning nodig had. Onderdeel van de voorgenomen maatregelen was dat de overige lidstaten samen opvang zouden bieden voor de 1500 kinderen die zonder begeleiding in de kampen op de Griekse eilanden zaten. Door de COVID-19 pandemie en de mogelijke impact op de overvolle vluchtelingenkampen werd de uitvoering van dit plan alleen maar urgenter. Na een oproep van Stichting Vluchteling, VluchtelingenWerk en Defence for Children, ontstond een coalitie van gemeenten die bereid waren om ook in Nederland kinderen op te nemen.
Schijnoplossing
Uiteindelijk besloot de staatsecretaris anders. Volgens Broekers-Knol houdt herplaatsing van vluchtelingen de doorvoer en smokkel van mensen naar de EU in stand. Kinderen naar Nederland halen zou het businessmodel van mensensmokkelaars alleen maar aanjagen. Wel vindt de staatssecretaris dat de opvang van minderjarigen beter moet: via materiële hulp aan de kampen, het opzetten van opvanghuizen op het Griekse vasteland, professionelere voogdij en betere begeleiding. Voogdijinstelling Nidos en wellicht Movement on the Ground, de organisatie van Johnny de Mol, zouden dat moeten gaan regelen. Nederland bepaalt 3 jaar lang de kosten. Vluchtelingenorganisaties noemen het plan een ‘schijnoplossing’. Het Griekse voogdijsysteem is nieuw en gebrekkig en er zijn risico’s op uitbuiting. Waarom veel geld investeren in een nieuw systeem, terwijl opvang van een groep kinderen in Nederland ook een optie is? Voogdij voor jonge asielzoekers is hier al goed geregeld.
Structurele oplossing voor kinderen
De aarzelingen van de staatssecretaris om vluchtelingen naar Nederland te halen zijn voorstelbaar. Het thema ‘asielzoekers’ is een politiek mijnenveld. Maar opvang in Nederland is in ieder geval voor de jonge vluchtelingen zelf een aanpak die hout snijdt. Immers, voor hen maakt het groot verschil of ze uitzichtloos lang in een overvol kamp zitten of een plek in Nederland vinden waar het opvangsysteem minder overbelast is. Vanuit het perspectief van de kinderen is dit binnen de omstandigheden misschien wel de meest structurele oplossing denkbaar. Het is dan ook niet voor niets dat ook Europa breed gemeenten de oproep doen om kinderen in andere EU-landen op te vangen.
#sosmoria
Tegelijkertijd, het herplaatsen van 1500 kinderen in de EU verandert de situatie op de Griekse eilanden inderdaad niet fundamenteel. Broekers-Knol zet in op een nieuw Europese asielmechanisme: het zo snel mogelijk terugsturen van mensen die geen recht hebben op asiel. Maar zeker die laatste maatregel biedt geen soelaas voor de lange termijn. Terugsturen verandert niets aan de conflicten en armoede waaruit mensen proberen te ontsnappen. De echte structurele oplossing is het aanpakken van de grondoorzaken van gedwongen migratie. Met het acute gevaar van een COVID-19 uitbraak is daar geen tijd voor. Zelfs voor het verbeteren van de situatie in de kampen is het eigenlijk al te laat. Niet voor niets klinkt het #sosmoria op heel veel plekken. Het is de roep om mensen zo snel mogelijk uit de kampen weg te halen en elders onder te brengen, inclusief alle jonge kinderen. De tijd dat om andere opties uit te werken, hebben de EU-landen laten verstrijken.
Ongedocumenteerden in Nederland
Tot slot, de situatie van jonge asielzoekers in Griekenland krijgt veel aandacht, maar is onderdeel van een veel breder verhaal over hoe de COVID-19 pandemie zich verbindt met de migratiecrisis. In Turkije, Libanon, Jordanië en in Syrië zelf zitten de vluchtelingenkampen overvol. Sommige van die kampen zijn beter gereguleerd dan die op de Griekse eilanden, maar dan nog steeds zou een COVID-19 uitbraak een rampzalige impact kunnen hebben. Ook in Nederland heeft de pandemie grote gevolgen voor migranten. Het aanvragen van asiel was een tijdje onmogelijk, lopende procedures zijn flink vertraagd, en nieuwkomers verkeren in financieel zwaar weer omdat zij relatief vaak een baan hebben in dienstverlenende bedrijfstakken die nu zwaar getroffen worden: van horeca tot kapsalons.
De positie van mensen zonder verblijfstatus is misschien nog wel het meest precair. Ze zijn lastig te traceren, ondervinden vaak een beperktere toegang tot de zorg en hun verblijfomstandigheden maken social distancing in veel gevallen onmogelijk. Dit betekent niet alleen dat zij een groter risico lopen op een COVID-19 besmetting: er is ook nog kans dat deze groep te maken krijgt met een negatieve backlash als ze vanwege hun situatie inderdaad een rol zouden spelen in de verspreiding van het virus. Zoals voormalig VN-diplomaat Jan Egeland onlangs zei: ‘Ik heb nog nooit een grote epidemie meegemaakt waarbij vluchtelingen niet om de verkeerde redenen tot zondebok werden gemaakt.’ Het is daarom essentieel dat overheden migranten, en zeker ongedocumenteerden, opnemen in hun COVID-19 actieplannen en zorgen voor bescherming en informatievoorziening. En dat uiteraard zo structureel mogelijk.
Pieter Dronkers is universitair docent Zorgethiek aan de Universiteit voor Humanistiek.
0 reacties