Door de forse bezuiniging op de AWBZ wordt de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) een sterk bepalende beleidsfactor voor gemeenten. Woorden als zelfredzaam, eigen kracht, zelfregie en autonomie maken een belangrijk deel uit van het WMO vertoog en het moderne zorg- en welzijnsbeleid. Daarbij lijkt kwetsbaarheid zoekgemaakt te zijn en wordt spreken en nadenken over kwetsbaarheid haast een taboe. Maar wanneer we niet goed nadenken over kwetsbaarheid, zo wordt in het boek betoogd, dreigt er iets grondig mis te gaan in zorg en welzijn. Kwetsbaarheid is immers geen eenduidig begrip en betreft ook niet alleen bijzondere groepen, periodes in het leven of wijken. En omdat er een versimpeling van de realiteit van elk menselijk leven ontstaat en we het gevaar lopen de meest kwetsbaren te overvragen dient het begrip kwetsbaarheid diepgang en nuance te krijgen.
In het ene deel van het boek geeft Baart vanuit de door hem ontwikkelde presentietheorie een kritiek op dit eenzijdige vertoog. Hij brengt nauwkeurig in beeld (en gebruikt daartoe ook films en documentaires) hoe veelvormig, breed en meerzinnig het begrip kwetsbaarheid is en hoe de hedendaagse zorg vaak vastloopt en problemen nogal eens bestendigd. Hij laat ook zien hoe perverse (financiële) prikkels en de politiek maatschappelijke keuzes die gemaakt worden dit versterken. Hij stelt daarom voor om “zorg reflectief en relationeel te beteugelen” door middel van beraadslaging, dialoog en contextueel nadenken.
In het andere deel van het boek illustreert Carbo aan de hand van een tiental korte theoretische reflecties gevolgd door indringende portretten hoe zorg er in de praktijk uit ziet. Soms is dat een voorbeeld van goede zorg, soms van hoe zorg juist niet moet.
Het boek sprak mij zeer aan omdat het een brede en blik biedt op het begrip kwetsbaarheid en laat zien hoe we daar maatschappelijk mee omgaan. Daardoor biedt het goede handvatten wanneer ik in mijn rol als lid van een WMO-adviesraad het college van Burgermeester en Wethouders mag adviseren over beleidstukken die het produceert in het kader van de transities van AWBZ naar de WMO en jeugdzorg. Alle gemeenten staan voor die transities en er zijn zo’n 400 gemeenten in Nederland waar een WMO-adviesraad actief is. Ik zou ze allemaal aan willen raden dit boek te lezen, zodat er een ander perspectief gezet kan worden naast dat van de vanzelfsprekende zelfregie en zelfredzaamheid waar de WMO op uit is. De WMO biedt weliswaar een zogeheten vangnet voor de meest kwetsbaren, maar met een beperkte blik op wie die kwetsbaren dan zijn en maatschappijvisie die kwetsbaarheid naar de marges van de samenleving drijft.
Het congres ‘Uit de Zorgval‘, dat stichting Presentie organiseert op 31 oktober van dit jaar heeft deze publicatie als uitgangspunt.
Baart, A. en Carbo, C. (2013), De zorgval. Amsterdam: Thoeris
0 reacties