Annelies van Heijst is sinds 1 mei 2009 hoogleraar Zorg, Cultuur en Caritas aan de Universiteit van Tilburg. Haar inaugurele rede is getiteld: Ontferming voor Dummies. Zorgverhoudingen in een religieus verleden en pluriform heden.
Zorgethiek.nu zocht haar op en legde haar een paar prangende vragen voor.
Waarom heb je gekozen voor een ouderwets woord als ‘ontferming’?
Ik signaleer dat ‘compassie’ een rentree maakt in de zorgsector. De letterlijke vertaling daarvan is ‘medelijden’, maar geen zorgprofessional zal dat woord gebruiken want het klinkt neerbuigend.
Toen ik in 2005 mijn boek ‘Menslievende zorg’ noemde, vreesde de uitgever dat het veel te soft was en niet aansprak. Onlangs verscheen de zesde druk. Denken is mijn vak – dan moet je tegen de stroom op durven denken.
Wie zijn die Dummies in je titel?
‘Dummies’ zijn alle mensen die ‘ontferming’ zonder meer aan de kant schuiven. Ik haal dit weerbarstige begrip naar voren, laat zien waarom het heeft afgedaan en waar potentieel zit. Ontferming relateer ik aan ontreddering. Veel zorgprofessionals kunnen daar niks mee. Ik breng dat in verband met de commercialisering in en het turbokarakter van de samenleving als geheel: nog beter, nog meer, nog hoger.
Dat zie je ook binnen zorg en welzijn. Van de weeromstuit sturen die sectoren mooie plaatjes van zichzelf de wereld in. De navrante kanten van de zorgwerkelijkheid, geween en tandengeknars, worden dan uit beeld gedrukt. Evenals de stille intimiteit van de zorg, die kan niet breed uitgevent worden en daar scoor je niet mee.
Wat zijn je plannen met de leerstoel?
Ten eerste kijk ik niet alleen naar professionele zorg, maar naar zorg en cultuur in de brede zin. In de oratie schets ik hoe kort geleden zich een aardverschuiving in de zorg voordeed. Wij zitten midden in de heroriëntatie, maar beseffen dat amper. De zorgcrisis wordt over de band gespeeld van geldgebrek, maar er ligt een culturele zingevingcrisis onder.
Wat zijn mensen aan elkaar verplicht: wat moeten ze voor elkaar over hebben? Binnen welke zorgverhoudingen willen we leven? Wat betekent het dat ontvangers van zorg voor het eerst in de geschiedenis een stem krijgen? Ik zet dat alles in een cultuurfilosofisch en -cultuurhistorisch perspectief. Ten tweede wil ik culturele appreciaties van zorgarbeid in kaart brengen.
Nieuw is ook de focus op beeldtaal over en rond zorg. In 1995 begon ik met zorg als concept, toen kwamen er praktijken bij (van verleden en heden) bij. Nu betrek ik zorg als beeld erbij: oude en actuele ‘plaatjes’ van zorg geven en zorg ontvangen. De beelden zijn veel sturender dan we ons vaak realiseren.
Waarom moeten we allemaal komen op 1 juli?
Ik zou zeggen: kom fijn plaatjes kijken – dan vertel ik er een verhaal over ontferming bij!
[su_button url=”/wp-content/uploads/schoolbestuur_8_interview_van_heijst.pdf” target=”blank” style=”flat” background=”#e49c00″ center=”yes” icon=”icon: download” class=”extra-padding”]Download de inaugurele rede[/su_button]
1 reactie
Wim van Kessel
Indrukwekkend, om verleden, heden en toekomst zo met elkaar te verbinden. Ik kan niet wachten om geconfronteerd te worden met de beelden en het verhaal; het zal me ongetwijfeld weer raken. Ik zal er zijn op 1 juli!