Geen vakantie, geen zwoele zomernachten op het terras, maar keihard bikkelen. Mijn zomer stond dit jaar in het teken van werken en afstuderen. Er was één uitzondering: ik ging een weekendje wandelen en fietsen met mijn vriend in Borgloon, een klein stadje net over de grens in België. Hier werd ik geconfronteerd met de diepere betekenis van ‘somatische reflectie’, een begrip dat door de voor zorgethiek relevante denker Maurice Hamington beschreven wordt.
Na een fietstocht over heuvels die voelden als ongekend hoge bergen, kwamen we aan bij onze tent. Het bleek geen normale tent: hij hing als een traan aan een boom in het Limburgse landschap. Onze slaapplek was onderdeel van een kunstproject, waarbij kunstwerken in de regio de verbinding maken tussen mens en natuur. Ook het sanitair was een kunstwerk, waardoor we op een toilet van hout en zonder douche de dag begonnen. Na het ontbijt van streekproducten fietsten we met de speciale routebeschrijving langs alle andere kunstwerken. De eerste stop was een heel klein kerkje.
In het kerkje hing de geluidsinstallatie van geluidskunstenaar Paul Devens. Het kunstwerk werd omschreven als een onderzoek naar stilte. De sensoren van de geluidsinstallatie reageerden op beweging. Door rond te lopen tussen de kerkbankjes, kwamen verschillende speakertjes die aan het plafond hingen naar beneden. Uit elk speakertje kwam een ander geluid.
Het begon met stadsgeluiden. Langsrijdend verkeer, blaffende honden, stemmen van voorbijgangers. Toen we gingen zitten op de bankjes, kwamen we erachter dat als we niet bewogen, de geluiden veranderden: de stadsgeluiden maakten plaats voor hoge tonen, tonen die doen denken aan het geluid van klankschalen, het geluid van verstilling, meditatie, innerlijke rust.
Mijn gedachten dwaalden af naar mijn werk, waar ik mensen in de palliatieve terminale zorg interviewde. En ik vroeg me af: wat ervaren de mensen op het moment dat ze overgaan van leven naar sterven? En: hoe klinkt de dood?
Hamington schrijft dat een lichamelijke ervaring bij jezelf ervoor kan zorgen dat je empathie krijgt voor een ander. Het is een herinnering aan een lichamelijke ervaring, ook als die ervaring niet precies dezelfde ervaring is geweest. Dan gebruik je je verbeelding om je te verplaatsen in de ander. Dit is belangrijk, omdat je daardoor een betere relatie aan kunt gaan met de ander. Hij noemt dat somatische reflectie.((Hamington, M. (2012). Care ethics and corporeal inquiry in patient relations. International Journal of Feminist Approaches to Bioethics, Vol. 5, No. 1, 52-69.))
De ervaring die ik had in het kerkje komt niet overeen met de ervaring van een stervende persoon in het hospice. Het kunstwerk gaf me geen wetenschappelijke kennis. Wel stuurde het mijn aandacht naar het moment waarop de gasten van een hospice zich onttrekken aan het geluid van het wereldse leven. Ik verplaatste mij in de gasten en de zorgvrijwilligers van de hospices die mij hun verhalen over dit moment hadden verteld. Met hen in gedachten werd ik stil en luisterde naar het geluid van stilte.
Voor de verhalen over vrijwilligerswerk in de palliatieve terminale zorg: www.levenseindeverhalen.nl
Voor meer informatie over het bijzondere kunstproject in Borgloon: www.borgloon.be
1 reactie
Rudya
Mooi hoor! Kijk uit naar de volgende 🙂