Interdisciplinair samenwerken is volgens Carlo Leget te vergelijken met het spelen in een bandje. De kunst daarbij is jezelf ondergeschikt te maken aan een gemeenschappelijk doel. Het gaat niet om het individu, maar om het geheel.
In mijn vrije tijd speel ik in een bandje. We schrijven onze eigen nummers, arrangeren ze, maken opnames en treden af en toe op. Samen muziek maken is een van de leukste dingen die ik ken. In het samenspel met elkaar kan er een flow ontstaan waardoor je boven jezelf uitstijgt. Dat kan gebeuren wanneer het goed gaat en klikt. Want samen muziek maken kan ook een dramatisch avontuur zijn. Wanneer een van de muzikanten zijn instrument niet goed beheerst, zich niet goed voorbereid heeft, zichzelf belangrijker dan anderen vindt, vooral zijn eigen ding wil doen… In al deze gevallen wordt het niets met het samenspel.
Interdisciplinair samenwerken
Het samen muziek maken lijkt in heel veel opzichten op interdisciplinair samenwerken. En als iets steeds belangrijker wordt in de zorg is het afstemming en samenwerking. Dat heeft een aantal redenen. Patiënten worden ouder en complexer; mogelijkheden worden talrijker en geavanceerder; complexiteit vraagt om steeds meer specialisaties; en dat alles vraagt om integratie en samenwerking.
Toch blijkt samenwerken in de praktijk nogal eens behoorlijk ingewikkeld. Het aantal verhalen van verpleegkundigen naar wie niet geluisterd wordt, medisch specialisten die alleen hun eigen orgaan in beeld hebben en langs elkaar heen werken, patiënten die tussen wal en schip vallen, doet soms de moed in de schoenen zinken.
Als het samenspel in een bandje niet goed is, gaan er eigenlijk twee dingen fout. Wat iedere luisteraar hoort, is dat de muziek niet lekker klinkt. Het wringt, de swing is eruit of het klinkt krampachtig. Maar ook voor degenen die spelen is het vreselijk. Alle energie en plezier is verdwenen, het wordt hard werken om overeind te blijven, en als je op het podium staat zou je wel onmiddellijk willen verdwijnen door een luik in de grond.
Ook waar samenwerking in de zorg misgaat, heeft dat zijn weerslag op alle betrokkenen. In eerste instantie natuurlijk op de patiënten die de dupe zijn. Maar ook voor de meeste betrokkenen is het een waardeloze ervaring die veel energie en ergernis kost.[pullquote]Tien kenmerken van een goed functionerend interdisciplinair team [/pullquote]
Tien kenmerken
Vorig jaar verscheen een artikel in het tijdschrift Human Resources for Health waarin tien kenmerken van een goed functionerend interdisciplinair team op een rij zijn gezet. Ze zijn naadloos over te zetten op een goed samenspelende band.
Het begint bij helder leiderschap waarin de richting aangegeven wordt, maar ook geluisterd en goed afgestemd wordt met de aanwezige expertise. Ten tweede moet er helder onderling gecommuniceerd worden. Vervolgens moeten mensen kunnen groeien in hun vak. Wie plezier heeft in zijn werk en zich kan ontwikkelen blijft gemotiveerd.
Een ander element betreft de goede mix van de juiste professionals. Een band die drie drummers maar geen bassist heeft, gaat niet werken. Het zesde punt is een cultuur van vertrouwen en waardering voor elkaars bijdragen: in een cultuur van interdisciplinair werken moet geïnvesteerd worden.
Het volgende element is de individuele motivatie en vaardigheden: iedere professional moet enerzijds zelfstandig kunnen werken, maar anderzijds op het gemeenschappelijk doel gericht zijn. Vervolgens moet er een heldere visie zijn: gedeelde waarden en een gedeeld gemeenschappelijk imago. Het voorlaatste punt betreft de gerichtheid op de patiënt en het zich verbeteren aan de hand van feedback. En ten slotte is het van belang om elkaars rollen te begrijpen en te respecteren.
Het geheel centraal
Een behoorlijk lijstje van eisen dus waar aan voldaan moet zijn. In hoeverre is ethiek hier nu een item? Heeft interdisciplinair samenwerken überhaupt iets met ethiek te maken?
Ik denk dat interdisciplinair samenwerken boordevol ethiek zit. Niet alleen wat het gemeenschappelijke doel aangaat, namelijk optimale zorg voor patiënten, maar ook voor wat betreft de werkwijze. De kunst is steeds om zichzelf ondergeschikt te maken aan een gemeenschappelijk doel. Het gaat niet om het individu maar om het geheel.
Wie in een bandje zijn eigen gitaar te hard zet, verpest het totale geluid voor iedereen. Maar wie zijn gitaar te zacht zet, laat een gat vallen in het geheel. Interdisciplinair werken vraagt dus om afstemmen naar twee kanten: de eigen bijdrage leveren afgestemd op de anderen en op het gemeenschappelijke einddoel. Daarbij is de grondhouding er een van zichzelf dienstbaar opstellen. Soms betekent dat een stap naar achteren zetten, soms een stap naar voren. Een swingend jazzcombo laat het vaak geweldig goed zien.
In goede zorg en goede muziek wordt afgestemd en niet vals gespeeld. In teamsporten is het niet anders.
Deze column verscheen eerder in Bijzijn XL. (nr. 02 – 2014, p.21)
1 reactie
Veerle
Ik heb zo genoten van het lezen van dit stuk, want het is een feest der herkenning! Samen muziek maken is intensief, opbeurend, melancholisch en verbindend. Samen kun je zweven naar grote hoogtes of vastzitten is diepe frustraties. En gelukkig hebben ze voor die frustraties punk uitgevonden.
Zonder muziek besta ik echt niet.