Bejaardenseks

Twee bejaarde mensen die in een verpleegvoorziening wonen zijn verliefd op elkaar. Ze zoeken elkaar telkens op, hebben het gezellig samen en hebben ook graag seks met elkaar. Ze zijn volwassen en lijken alle twee met de seks in te stemmen. Bovendien hebben ze ook ieder een privékamer met bed waar ze zich terug kunnen trekken dus er lijkt niet zo veel aan de hand te zijn.

Ware het niet dat beide personen dementerend zijn, en beide personen getrouwd zijn met een andere partner. Alleen, dat zijn ze vergeten. Ze herinneren zich beiden niet dat ze al een verbintenis met een ander zijn aangegaan, en de ‘getrouwde partners’ weten niets van de verliefdheid van hun echtgeno(o)t(e). Eén van deze partners is zelf ook dement, maar de andere partner wordt door het personeel bewust onkundig gehouden van de relatie van zijn vrouw met de ‘medebewoner’.

Hmm, ineens blijkt het een moeilijke situatie te zijn waar heel veel mensen iets van vinden. De behandelaar, de kinderen, de verpleegkundigen, de leidinggevenden. Alleen het ‘bejaarde stel’ vindt er niet zo veel van, zij zijn gewoon blij verliefd.

Bewust kiezen?

Ik mag het moreel beraad faciliteren waarin de vraag in of deze seksuele relatie toegestaan moet worden, of dat je het moet voorkomen wordt besproken. Aan de ene kant pleiten medewerkers voor toestaan, want seksualiteit is een behoefte die veel mensen hebben. Deze bejaarde mensen willen dit graag, toestaan kan de kwaliteit van hun leven vergroten. Het is ook hun keuze. Echter dit laatste argument kun je meteen omdraaien: ze zijn dementerend: kunnen ze nog wel ‘bewust’ kiezen? En als ze het nu willen, maar een andere keer niet: kunnen ze wel aangeven dat ze het dan niet willen? Dat is nog onduidelijk.

De kinderen zien de seksuele relatie niet zitten. Zij willen dat de medewerkers daar een stokje voor steken. Maar waarom willen ze het niet? Omdat ze denken dat het niet goed is voor het welzijn van hun ouder(s), of omdat de gedachte aan ‘seksende ouders’, al dan niet met een andere partner,  sowieso aversie oproept? Hoeveel volwassenen zeggen niet als grapje: ‘Nee, ik weet zeker dat mijn ouders nooit seks hebben gehad.’ Ook sommige medewerkers vinden het drie keer niks: ‘Vreemdgaan ga je toch niet faciliteren?’

In het moreel beraad worden hele mooie vragen gesteld: ‘Kun je nog wel spreken van een relatie als één van de partners de ander helemaal vergeten is?’ en ‘Hoe kun je kiezen als je niet alles weet?’ Dat zijn eigenlijk hele filosofische vragen. En vervolgens: ‘Wat is eigenlijk het criterium voor vreemdgaan?’ Ook gebruiken we een gedachte-experiment: teruggaan in de tijd en bedenken of beide ‘bejaarden’ een seksuele relatie met elkaar gewild zouden hebben als ze wisten dat ze met een ander getrouwd zijn.

Complexe vraag

Er ontspon zich een prachtig onderzoeksgesprek, waarbij het niet ging om ‘goed’ of ‘fout’ handelen, maar om gezamenlijk nadenken over deze complexe vraag. Resumerend besloot de inbrenger om de relatie toe te staan. Beide personen lijken graag seks te willen met elkaar, ze zijn verder niet seksueel ontremd, en het zou hen gelukkig kunnen maken.

Wat wel beter onderzocht moet worden is of er goed zicht is op de wederzijdse instemming, ook bij vervolg keren seksueel contact. Tegelijkertijd knaagt er een schuldgevoel met betrekking tot de ‘niet wetende partner’. En bij de afronding van dit moreel beraad staat de vervolgvraag al weer klaar: behoor ik de niet wetende partner in te lichten over de relatie die er met een medebewoner is?

Pissig

Dat lijkt een mooi einde maar als ik mijn bejaarde moeder dit vraagstuk in zijn algemeenheid voorleg wordt ze pissig: ‘Waar bemoeien ze zich mee? Laat die mensen toch met rust!’ Meestal is ze wat genuanceerder maar dit onderwerp raakt haar. En dat snap ik, het raakt mij ook. Ondanks het mooie gesprek, ondanks het gegeven dat in het moreel beraad dezelfde keuze werd gemaakt als door mijn bejaarde moeder, blijf ik piekerend achter.

Wie zal het zeggen, misschien zijn wij wel de bejaarden die ‘vreemdgaan’ van de toekomst? En even tussen haakjes: (is het niet beangstigend dat er een dag kan komen dat niet jijzelf, maar een ander voor jou bepaalt of je wel of geen seksuele relatie aan mag gaan?) Er moeten wel heel zwaarwegende redenen zijn om het niet toestaan van seks te rechtvaardigen. Ook al zijn we oud, kwetsbaar, dement. We zijn mens, een relationeel wezen. Dat we dit onderwerp überhaupt bespreken, in alle redelijkheid, lijkt al haast onredelijk.

Swanny Kremer