De studiemiddag Zin in je werk van de geestelijk verzorging van Noorderbreedte legde de vinger op een zere plek: vaak staat persoonlijke betrokkenheid in de zorg op gespannen voet met de afstand die professionaliteit vraagt.
Aandacht voor zingeving, inspiratie en bezieling is van groot belang in de zorg
Heb je geen zin? Dan moet je maar zin maken. Het is een uitdrukking die iedereen wel eens naar z’n hoofd gekregen zal hebben. Maar het begrip ‘zin’ heeft een brede betekenis. Van heel eenvoudig ergens zin in hebben, tot zingeving als fundament van het leven. Gistermiddag hield de vakgroep Geestelijke Verzorging van zorgorganisatie Noorderbreedte, een instelling met vijftien verschillende locaties in Fryslân, een studiemiddag met als thema: Zin in je werk. Iets preciezer aangeduid, ging het om zingeving in, rond en vanuit je werk. Zo’n zestig mensen namen eraan deel in een van de zalen in woon-zorgcentrum De Batting, de locatie in Harlingen.
In het werk van de vakgroep Geestelijke Verzorging is zingeving een onderwerp dat steeds en op heel verschillende manieren aan de orde is. Een studiemiddag erover zou aan collega’s in andere functies duidelijk kunnen maken met welk deel van de zorg de geestelijk verzorgers zich bezighouden: spirituele zorg. Ze besloten er een vorm aan te geven waaraan de collega’s ook zelf heel direct iets aan konden hebben: zin(geving) in het dagelijks werk. Welke zin zit er in je werk en hoe houd je er zin in? Professor Carlo Leget, hoogleraar Zorgethiek aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht, verzorgde de inleiding.[pullquote]Openheid, mildheid, vertrouwen, humor, en barmhartigheid dragen eraan bij dat mensen zin in hun werk houden.[/pullquote]
Zorg is iets dat onlosmakelijk verbonden is met het dagelijks leven, begint Leget. Alles wat er gedaan wordt om de wereld in stand te houden hoort erbij; zorg is nodig om de wereld draaiende te houden. Iedereen heeft er eigenlijk deel aan en draagt er op zijn manier z’n steentje aan bij. Zorg draagt bij aan hoe mensen gelukkig worden, en daarmee komen we op het terrein van de ethiek, legt Leget uit.
Ethiek gaat namelijk over ‘het goede leven met en voor anderen binnen rechtvaardige instituties’ – een definitie die Leget ontleent aan de Franse filosoof Paul Ricoeur. Het staat voor: van betekenis zijn voor de ander, er een relatie mee aangaan, kortom: voor betrokkenheid op elkaar. Een voorwaarde voor het welslagen daarvan is een juiste omgeving, een plek waar mensen zich veilig voelen en waar ze zich zonder angst kunnen ontplooien.
Betrokkenheid
Voor mensen die werkzaam zijn in de zorg blijkt betrokkenheid op de ander een van de belangrijkste motieven om in de zorg te willen werken, blijkt uit onderzoek. Het contact met de ander voor wie jij van betekenis kunt zijn en van wie jij op jouw beurt ook weer kunt leren, blijkt van grote waarde. Ondanks de hoeveelheid leed die je tegenkomt in de zorg, kun je daar toch ook van groeien als mens.
In de praktijk blijkt er in de zorg echter wat bijzonders aan de hand, vervolgt Leget. Er ligt veel nadruk op professionaliteit, wat over het algemeen betekent dat er een zekere afstand gehouden moet worden ten aanzien van cliënten dan wel patiënten. Professioneel handelen moet ‘neutraal’ zijn, en dat vraagt nogal eens wat van werknemers in de zorg.
“Terwijl hun motivatie in medemenselijke betrokkenheid ligt, lijken de normen voor te schrijven dat de professionele zorgverlener een soort robot is die op elk moment inwisselbaar is en die onbewogen maatwerk levert waarin de patiënt centraal staat. De huidige opvatting over professionaliteit lijkt soms te vergeten dat een zorgverlener ook z’n eigen leven en gedachten, z’n eigen emoties en morele afwegingen.” De spanning tussen motivatie en professionaliteit kan het werken in de zorg zwaar maken, weet Leget.[pullquote] “Het zijn geen robots.”[/pullquote]
Belangrijk is het daarom dat ook op de werkvloer aandacht blijft voor zingeving, inspiratie en bezieling. Er moet niet alleen aandacht zijn voor hóe je moet doen wat je doet, maar ook waaróm je doet wat je doet. De concrete dagelijkse werkzaamheden moeten verbonden blijven met een zingevende horizon.
Naast een werkvloer die veilig genoeg is om eigen vragen en gedachten bespreekbaar te maken – ruimte en tijd – vraagt het omgaan met deze spanning ook innerlijke ruimte, legt Leget uit. Sterker nog, daar begint het mee. Een houding die gekenmerkt wordt door openheid en ontvankelijkheid, vertrouwen, mildheid, humor en barmhartigheid zal eraan bijdragen dat mensen zin in hun werk blijven ervaren en zin in hun werk blijven houden. Allemaal dingen die regelmatig onderhoud vergen.
Reflectie
“Ontzettend goed en belangrijk, dat aandacht wordt besteed aan dit thema”, zegt Lia Pieterse. Ze is lid van de cliëntraad van Noorderbreedte en is van huis uit verpleegkundige. Ze beaamt dat er inderdaad weinig verzorgenden aanwezig zijn, zoals iemand aangaf.
“Terwijl het juist ook voor hen goed zou zijn de gelegenheid te krijgen om even een stap naar achteren te doen en met wat meer afstand te reflecteren op het werk en de werksituatie. Maar in de praktijk is het vaak lastig de mensen die aan het bed staan vrij te roosteren voor dit soort activiteiten, waardoor ze het in hun vrije tijd moeten doen. Voorstelbaar dat mensen dan andere keuzes maken, maar ook jammer. Het zou meer vanzelfsprekend moeten zijn dat je met enige regelmaat investeert in bezinning op je werk en deelt wat je erin bezighoudt.”
Het is precies de reden waarom Pieterse het waardeert dat de vakgroep Geestelijke Verzorging deze middag organiseerde. “Het zegt niet dat er hier wat mis is, het geeft aan dat er aandacht is voor het welzijn van de medewerkers – het zijn geen robots.”
Tekst en foto: Dick Vos
Bron: Friesch Dagblad, 20 januari 2017, p.8. [pdf]
0 reacties