Zie de mens: Op weg naar betekenisvolle zorg luidt het thema van het Jaarcongres 2016 van Reliëf. Een thema dat hoge verwachtingen, maar ook vragen bij ons oproept. Wat houdt het in om de mens te zien? Wat is betekenisvolle zorg? Hoe kunnen wij dat toepassen in ons dagelijks werk? We hopen na deze dag geïnspireerd, gemotiveerd en met nieuwe kennis naar huis te gaan.
Drs. Emile Lohman, voorzitter van Reliëf, opent de dag met een welkomstwoord. Wanneer hij het thema inleidt verwijst hij naar het verhaal van de kruisiging van Jezus. Voordat Jezus aan het kruis genageld wordt, staat hij als een geslagen man in al zijn nietigheid voor het volk. Een heftig begin, maar het verhaalt illustreert het leed en kwetsbaarheid van de mens volgens de christelijke traditie. De kostbaarheid van de mens onthuld, ecce homo.
Zorg om betekenis
Met de vraag naar wat de mens is begint Prof. dr. Carlo Leget, hoogleraar zorgethiek aan de UvH, zijn verhaal [pdf]. Een vraag waar veel verschillende antwoorden op te geven zijn. De mens anatomisch ontleedt, een homo oeconomius, een mensbeeld waarin de mens zichzelf vooral ziet als economisch wezen en een verhalenverteller. Verhalen geven mensen een plek in de samenleving. Carlo benadrukt het belang om door die verhalen heen te kijken naar de kwetsbaarheid en gebrokenheid van de mens. Zorgethiek kan hierin als een bril functioneren. Het geeft zicht op het leven en waar het daadwerkelijk om gaat. Het is gericht op betrokkenheid en uitwisseling van menselijkheid.
Zijn boeiende verhaal sluit hij af met de opmerking: “No mud, no lotus.” Een lotus kan enkel tot groei en bloei komen doordat het zich vestigt in de modder. Een treffende verwijzing naar de mens: zonder gebrokenheid ook geen menselijkheid.
Een gezond mensbeeld voor de zorg
Drs. Gerbert van Loenen, publicist en voormalig adjunct-hoofdredacteur van het dagblad Trouw, is de tweede spreker van vandaag. Vanuit zijn eigen ervaring pleit hij voor een gezond mensbeeld voor de zorg. Hij vertelt zijn verhaal naar aanleiding van zijn partner die, jaren geleden, ziek werd door een hersentumor. Gerbert van Loenen blikt terug op het ziekte en stervensproces als een leerzame, maar ook zware tijd. Zijn ervaring heeft hem geleerd dat er veel geoordeeld wordt over mensen met een handicap. Hij pleit voor een tijd waarin meer oog komt voor een nieuw taboe, namelijk oordelen over de kwaliteit van andermans leven.
Gerbert van Loenen vervolgt zijn verhaal met de rol van de media in dit publieke debat. De media wil verhalen met een knaller. De echte verhalen zijn misschien wel te saai om te vertellen. Er wordt een te eenzijdig beeld geschetst van mensen die leven met een handicap en dat beïnvloed de publieke opinie. Een inspirerend persoonlijk verhaal met een duidelijke boodschap, meer verhalen met eerlijke antwoorden. We zijn kwetsbaar en er is lijden. Overgave en acceptatie helpt daarbij.[pullquote]Het is tijd voor een nieuw taboe, namelijk oordelen over de kwaliteit van andermans leven.[/pullquote]
Ruimte voor betekenisvolle zorg
Voorzitter van de Landelijke Huisartsenvereniging (LHV), Ella Kalsbeek, vertelt over de stand van zaken binnen de huisartsenzorg. Ze spreekt over de trend van autonomie en eigen verantwoordelijkheid van patiënten. In werkelijkheid is de autonome mens fictie. Er blijkt namelijk uit onderzoek dat maar de helft van de patiënten autonoom is. De overige patiënten hebben meer ondersteuning nodig bij het maken en verwoorden van keuzes.
Andere trends hebben te maken met de kosten van de zorg die stijgen en de vergrijzing waarbij sprake is van meer complexe en langdurige zorg.
Ella Kalsbeek vervolgt haar verhaal met de stand van zaken waarbij zij aangeeft dat een groot deel van de patiënten tevreden is over de huisartsen. Bij huisartsen leeft er zowel frustratie als tevredenheid. Enerzijds is er sprake van hoge werkdruk en bureaucratie, anderzijds wordt er kracht gehaald uit initiatieven voor verbetering van de zorg. Enerzijds krijgen huisartsen het steeds drukker, maar anderzijds nemen zij meer werk op zich om verbetering van zorg in gang te zetten.
Wat is er nog te doen? Volgens haar moet vertrouwen groeien, commitment aangegaan worden, tijd voor patiënt gewaarborgd blijven en samenwerkingsverbanden versterkt worden.
Morele reflectie
Na de lunchpauze is het tijd voor actie en interactie. Er kon gekozen worden uit een verscheidenheid aan deelsessies. Wij gingen naar de deelsessie ‘morele reflectie’ gegeven door Thijs Tromp, directeur van Reliëf. Na een korte inleiding over morele reflectie gaan we in groepen zelf aan de slag met moreel beraad.
Door middel van moreel beraad wordt onderzocht hoe het beste recht gedaan kan worden aan waarden die in het geding zijn voor de cliënt, omgeving en organisatie. Goede zorg is volgens Thijs Tromp betekenisvolle zorg en wat dat betekent is afhankelijk van de waarden die mensen hebben. Aan de hand van de methode Dilemma’s in kaart, die bestaat uit gestructureerde vragen, houden we een moreel beraad over een casus.
Helemaal af krijgen we het moreel beraad niet, maar een belangrijk les die wij meenemen is het belang om uitvoerig stil te staan bij de verschillende waarden van alle betrokkenen. Inleven in deze waarden helpt om morele dilemma’s zo goed als mogelijk op te lossen. We merken in ons groepje dat er snel belangrijke stappen worden overgeslagen. Er worden snel conclusies getrokken en we vergeten snel de inleving van partijen die onze tegenstanders lijken.
Op weg naar betekenisvolle zorg
Tot slot gaf psychiater Swinkels nog een lezing.[pdf] Ondanks de misschien wel ondankbare taak om na een volle dag af te sluiten kon hij ons boeien met zijn humor en pakkende boodschap. Het is belangrijk om de ander écht te zien, niet afgaan op een diagnose en een voorbarige conclusie trekken. Werkelijk kijken naar de ander en hem of haar te horen.
Geïnspireerd, gemotiveerd en moe, maar met nieuw kennis gaan we weer naar huis met als meest waardevolle boodschap dat de mens kostbaar wordt door zijn kwetsbaarheid en gebrokenheid. Zie de mens!
0 reacties