Wat kunnen zorgethische inzichten betekenen voor het denken over oorlog en vrede? In juli rondde masterstudent Tom van Sprang zijn masterstudie Zorgethiek en Beleid succesvol af met een thesis over zorgethiek als politieke ethiek op het vlak van internationale betrekkingen. Klik hier voor zijn thesis op de “Wall of Fame” van Zorgethiek.nu.
Hij was onder meer geïnspireerd door het werk van politiek en zorgethisch filosofe Fiona Robinson. Maar haar boeken leverden hem nog enkele vragen op die hij besloot aan haar voor te leggen. Ze reageerde direct en enthousiast. Tom doet hieronder kort verslag. Op de tweede pagina vindt u de volledige tekst van Fiona Robinsons antwoorden op Toms vragen.
Kritische lens
‘De eerste vraag die ik aan Robinson wilde stellen kwam bij mij op naar aanleiding van de actuele verhoudingen wereldwijd. De periode waarin we leven kenmerkt zich door angst en er wordt veelal in tegenstellingen gedacht. Eigenlijk wilde ik weten hoe Robinson dacht dat een zorgethisch perspectief meer gehoord kan worden en kan dienen als stip aan de horizon. Hoewel Robinson hierop niet echt antwoord geeft, helpen haar inzichten wel om te zien wat de inzichten van zorgethiek zouden kunnen opleveren.
In haar antwoord legt Robinson uit dat het dominante vertoog over ethiek en moraal in het Westen geconstrueerd is in tegengestelde termen. Ethiek wordt daarin begrepen als een set van regels en principes die aangeven wat moreel goed en fout is. Robinson geeft aan dat zorgethiek vraagtekens zet bij deze veronderstellingen. Zorgethiek is niet op zoek naar een eenduidige beslissing als reactie op een moreel dilemma. Zorgethiek denkt niet in goed of fout. Het gaat uit van een breed gevoel van verantwoordelijkheid en richt zich op onze dagelijkse handelingen (of het bewust uitblijven daarvan) in relatie met de mensen om ons heen, en de gevolgen daarvan.
Een zorgethisch perspectief helpt om anders te kijken naar angst en tegenstellingen. Doordat zorgethiek ieder individu als kwetsbaar en onderling afhankelijk ziet, bestrijdt het met dit relationele mensbeeld de dichotomieën tussen autonoom-afhankelijk, sterk-zwak en beschermer-beschermde. Robinson besluit dat zorgethiek dient als kritische lens om bestaande verhoudingen in de samenleving te beschouwen en binnen het publieke debat aandacht wil vragen voor zorgpraktijken.’
Zorgethica Fiona Robinson
Fiona Robinson
is hoogleraar politieke wetenschappen aan Carleton University in Canada. Ze is gespecialiseerd in internationale betrekkingen en politieke theorie.
Robinson is o.a. auteur van Globalizing Care: Ethics, Feminist Theory and International Relations (1999) en The Ethics of Care: A Feminist Approach to Human Security (2011). In deze twee werken doordenkt ze de implicaties van zorgethiek als internationale politieke theorie. Ook in haar overige werk staan deze onderwerpen centraal.
Zorgethiek en humanitaire interventie
‘Mijn tweede vraag ging over het begrip verantwoordelijkheid in relatie tot de actuele toestand van de wereld. Ik vroeg mij af of je kunt stellen dat landen die daartoe in staat zijn, de verantwoordelijkheid hebben om militaire middelen in te zetten voor humanitaire doeleinden. Bijvoorbeeld in Syrië.
In haar antwoord belicht Robinson dat het idee van een humanitaire interventie een product is van de dichotome manier van denken over ethiek en politiek, zoals hierboven bij vraag 1 is besproken. Een interventie wordt gezien als een morele verplichting om onschuldigen die worden onderdrukt te beschermen. “Wij”, het Westen, zijn op die manier in de positie om te oordelen over goed en kwaad en ontketenen hiermee militair geweld.
Een humanitaire interventie rechtvaardigen vanuit de zorgethische waarde verantwoordelijkheid is gevaarlijk, legt Robinson uit. Het gevaar ligt dan op de loer dat zorgen voor als rechtvaardiging wordt misbruikt om ideologische doeleinden te bewerkstelligen. Robinson benadrukt dat zorgen binnen internationale politiek ook paternalistische en dominante vormen aan kan nemen. In die vorm wordt zorg als slechte zorg ervaren.[pullquote]“Challenging the dichotomous logic of ‘carer’ and ‘cared for’ in the world restores a vision of all persons as givers and receivers of care.” (Fiona Robinson)[/pullquote]
Zorgethiek biedt geen kant en klare oplossing voor het morele probleem van humanitaire crises. Robinson antwoordt dat iedere crisis moet worden bekeken onder zijn unieke omstandigheden en context. Zorgethiek, met haar contextuele en relationele opvatting, helpt daarbij. De morele en politieke beslissing om te komen tot een interventie vraagt dus iedere casus om een unieke beschouwing en aanpak. In de praktijk kan dan blijken dat, onder hele specifieke omstandigheden, een militaire interventie het beste is om te doen. Maar in de meeste gevallen, stelt Robinson, zal een militaire interventie niet worden gerechtvaardigd vanuit een zorgethiek perspectief.’
Meer weten?
Op Youtube is het college ‘Rethinking Human Security Through the Lens of Care’ (deel 1 en deel 2) te zien. Robinson behandelt hierin haar uitgave The Ethics of Care (2011).
Meer over Tom van Sprang en Fiona Robinson op LinkedIn.
In 2014 publiceerden we een interview met Fiona Robinson (Engels).
0 reacties