Humoristisch, vilein, treurigmakend, diverse manieren om te duiden hoe Iris, de ik-figuur uit de roman van Emma Curvers (1985) haar verhaal doet. Het is een verhaal over haar uiterst dwangmatige, geesteszieke vader Hans, over hoe ze zich tot hem probeert te verhouden, over wat zijn ziekte met haar doet.
Hoe verhoud je je tot een zakelijk zeer succesvolle vader die aantrekt en afstoot, destructief is, je vernedert. Je tot wanhoop drijft, van wie je enkele trekken in jezelf herkent waar je niet gelukkig van wordt. Van wie je je afvraagt of je er voor hem überhaupt toe doet. Boosheid, medelijden, begrip en onbegrip wisselen elkaar af. Alle aandacht gaat naar hem, hij trekt alle aandacht naar zich toe. Hij lijdt aan zijn ziekte, zijn vrouw Elsbeth en kinderen lijden aan hem.
Ook als lezer ontkom je er niet aan jezelf de vraag te stellen: hoe zou ik me verhouden tot iemand waarvan ik weet dat hij ziek is. Die in die ziekte het bloed onder m’n nagels vandaan haalt. Die in die ziekte mijn leven en dat van m’n moeder verknalt. Wanneer ook het duiden in DSM categorieën niet behulpzaam blijkt.
Ik kreeg begrip voor de koekjes van eigen deeg die Hans van zijn echtgenote krijgt, ook al schaamde ik me ook wel een beetje voor dat begrip. Mag je iemand iets kwalijk nemen die geestesziek is? Waar mogen dan je eigen grenzen liggen? Wanneer is de maat vol en wat doe je dan? Daar valt natuurlijk niet zomaar even een antwoord op te geven.
Op dergelijke vragen zijn geen onwrikbare principes los te laten; iedere gebeurtenis, ieder moment vraagt om bezinning en een antwoord. Daarin schuilt een gevaar als je niemand hebt die je bij de les kan houden, die je helpt je te bezinnen op je grenzen en te voorkomen dat je je grenzen zodanig verlegt dat je er zelf aan de situatie ten onder gaat. Aan het einde van het boek helpen Iris, haar moeder en zus elkaar te voorkomen dat ze, ondanks de reeds opgelopen schade, ten onder gaan.
Het verhaal leest als een trein en de spanning over de afloop maakt je benieuwd naar het einde. Daarbij verstaat Curvers de kunst met taal te spelen: ‘Ons huis ligt in een gehucht met maar één straat. Het was niet alleen de grootte van de huizen die mijn vader aansprak toen hij het vijftien jaar geleden kocht, ook de beleefdheidsafstand ertussen’. Een van de vele voorbeelden die het boek rijk is.
Emma Curvers (2014). Iedereen kan schilderen. Amsterdam: Atlas Contact.
0 reacties