Een schilderend leven lang keek de Duitse schilder Felix Nussbaum (1904-1944) ontzettend goed. Hij keek naar het alledaagse, naar werkende en bewegende mensen om hem heen, hij keek naar muren, naar citroenen, rondslingerende touwen, naar wegen, naar het water. En mensen en muren en het water kwamen er er anders uit te zien.
Als je kijkt naar de schilderijen en tekeningen kijk je zelf vervolgens anders naar een muur waar je langs loopt, en ineens valt je op dat mensen zwoegen in hun daagse arbeid. Ruimten, hun vorm en het gebrek aan ruimte gaan heel erg opvallen. Het kijken van Nussbaum was een soort van door-kijken, dia-gnose. Nussbaum keek door mensen en dingen heen, maar ook door de politieke realiteit zoals die zich ontvouwde. Als Duitse Jood was hij jaren lang op de vlucht, samen met zijn vrouw, de Poolse schilderes Felka Platek, werd geïnterneerd en later vermoord in kamp Auschwitz. Maar jaren vóór de oorlog, nog geen kogel geschoten, doorzag hij waar de bruine taal op uit zou lopen: vernietiging en daar van wegkijkende mensen. Zijn beroemde doek Toller Platz (1931) toont het: bruin wint, terwijl de burgers wat anders te doen hebben.
Felix Nussbaum: Der Tolle Platz (1931)
Om de doorziende blik van Nussbaum te eren plaatsen wij sinds 2011 op alle kaften van de serie Ethics of Care (Leuven: Peeters) een afbeelding van zijn werk. Politieke ethiek, zoals zorgethiek is, en het constitutieve idee van de zorgethiek, namelijk kunnen waarnemen, door-zien en niet-wegkijken heeft aan kunst veel te winnen. In Museum De Fundatie te Zwolle zijn nu dertig werken van Nussbaum te zien, een prachtige tentoonstelling, die de kijker meevoert in de kijkwijze van Nussbaum: dit is niet vrolijk, dit is mooi en bitter en de realiteit.
Wie Zwolle heeft bezocht zal zich voornemen dan 135 km oostelijker Osnabrück te gaan bezoeken. Daar is een Felix Nussbaum Museum, met een gebouw ontworpen door Daniel Libeskind en 200 werken van de schilder. De bouw zelf, met zijn tapse gangen, lichtval, en scheve vloeren voert daar de kijker fysiek door Nussbaum’s kijkwijze.
Tentoonstelling Felix Nussbaum: 21 maart t/m 1 juni 2014, Museum De Fundatie, Zwolle
Voor meer informatie, kijk hier.
0 reacties