In Care of the World pleit Pulcini, een Italiaanse filosofe, er voor de twee ethische perspectieven zorg en rechtvaardigheid, te integreren in plaats van tegenover elkaar te stellen. Door te kijken naar de emoties die aan beide ten grondslag liggen zien we dat bevestigd. Daartoe moeten we anders leren omgaan met angst en emoties mobiliseren die aan beide perspectieven ten grondslag liggen.
Zorg voor de wereld
Ze roept ons op om beter te gaan zorgen voor de wereld. Een dergelijke oproep horen we wel vaker. De verdienste van Pulcini is dat ze de lezer mee weet te nemen in een gedachtegang die helpt te begrijpen dat we op een andere wijze om moeten gaan met de angsten die ons in de globaliserende wereld parten spelen. Zo kunnen we komen tot een gevoel van verantwoordelijkheid en zorg voor de wereld. In haar redenering borduurt ze voort op ze gedachtegoed van filosofen als Anders, Jonas, Levinas, Arendt en Nussbaum.
Angst en kwetsbaarheid
Globalisering veroorzaakt, zo zegt legt ze uit, een instrumenteel en ongelimiteerd individualisme dat gepaard gaat met onverschilligheid, en een obsessie met de eigen groep die leidt tot conflict en geweld. De ontwikkeling van deze verschijnselen hangt samen met angst; ongrijpbare en onproductieve angst voor leegte, voor de ander. Dit leidt tot ontkenning en onverschilligheid en tot het afweren van de ander.
Zorg voor de wereld veronderstelt dat we in staat zijn de angst voor onze kwetsbaarheid en ‘vervuiling’ door de ander kunnen ombuigen in meer productieve vormen die ons verantwoordelijk doen voelen voor de risico’s waar de wereld voor staat en voor de ander. We moeten leren ons een voorstelling te maken van wat er met de wereld gaat gebeuren, ons bewust worden van onze eigen kwetsbaarheid en daarin de aanwezigheid van de ander erkennen als waardevol. Zo worden we opgeroepen voor de wereld te gaan zorgen als morele, verantwoordelijke subjecten.
De vraag die Pulcini dan opwerpt is hoe dit bewustzijn opgeroepen kan worden op een manier dat we onze kwetsbaarheid gaan herkennen en als ethische bron gaan gebruiken in plaats van als vrijbrief voor verdediging en agressie. In navolging van zorgethici als Gilligan en Tronto pleit Pulcini ervoor aan gevoelde verantwoordelijkheid de concrete ervaring te koppelen en daarmee te interpreteren als zorg. Daarbij moeten we zorg, om het de kracht te geven de toekomst van de wereld te beïnvloeden, niet voorbehouden aan de privésfeer.
Emoties
Dit vraagt wel om een ethiek van rechtvaardigheid die minder formeel is dan die door Rawls is uitgewerkt. We moeten juist de emoties mobiliseren die aan de roep om rechtvaardigheid ten grondslag liggen, zoals compassie (een emotie die Pulcini niet wil voorbehouden aan de zorgethiek), verontwaardiging en boosheid. Deze emoties moeten we serieus nemen, vooral om dat ze de vonk bevatten die mensen ertoe aanzet zich te willen engageren om ontoelaatbare situaties te verbeteren. Omdat dit emoties zijn die voortkomen uit het nu, hebben we ook emoties nodig die samenhangen met zorg; liefde, aandacht en generositeit. Zorg is er immers ook op gericht voor de toekomst, waar we ons als relationeel subject mee verbonden weten, te behouden wat van waarde is.
Elena Pulcini – Care of the World. Springer, 2012. ISBN: 9789400744813
0 reacties