Voor wie letterlijk en figuurlijk een beeld wil krijgen van hoe talloze ontwerpen van gebouwen de gezondheidszorg mede hebben vormgegeven, is het boek Health care architecture in the Netherlands van Noor Mens en Cor Wagenaar een must. In acht hoofdstukken beschrijft en illustreert het boek de ontwikkelingen in even zoveel tijdvakken. Van het tijdvak 1750-1914 tot en met het tijdvak 2002-2010. In elk hoofdstuk wordt de ontwikkeling van ziekenhuizen, psychiatrische klinieken en oudereninstellingen uit de doeken gedaan, rijkelijk voorzien van foto’s en tekeningen van instellingen uit alle hoeken van Nederland.
Het is sinds de Verlichting (18de eeuw) dat er speciale gebouwen voor zieken bestaan; gebouwen die toegesneden zijn op het plegen van interventies om zieken te genezen en gezondheid te bevorderen. In de eeuwen daarvoor werden zieken en gewonden thuis verzorgd of door religieuzen in of nabij kloosters. Daarna, met de ontwikkeling van wetenschap en technologie veranderde de aard en het ontwerp van de gebouwen. Ze werden meer en meer op de maat gemaakt van hun functie: het onderzoeken en behandelen van patiënten en hun (poli)klinische contacten met zorgverleners.
In de 21ste eeuw lijkt de relatie tussen het ontwerp van het gebouw en zijn functionaliteit onder druk te staan. Er komt ruimte voor differentiatie. Grootschalige ziekenhuizen bestaan naast kleine en gespecialiseerde klinieken. Kleinschalige verpleeghuisinstellingen worden geïntegreerd in woonwijken. Er worden vaker andere materialen gebruikt en de aandacht voor het belang van een ‘healing environment’ neemt toe.
Architectuur speelt een aanzienlijke rol in de gezondheidszorg. Een goed zorggebouw is enerzijds een functioneel zorggebouw. Het ontwerp draagt bij aan hoe de zorgverlening georganiseerd wordt en hoe processen ingericht kunnen worden. Maar in toenemende mate bepaalt het ontwerp hoe het gebouw ervaren wordt door de gebruikers. Dat laatste wordt steeds vaker beschouwd als een kerntaak van zorggebouwen: het verbeteren van het welzijn van de patiënten die er komen en bijdragen aan het werkplezier van zorgverleners en ondersteunend personeel.
Als gebouwen in de gezondheidszorg een afspiegeling vormen van hoe er in de samenleving naar ziekte en zorg gekeken wordt (zie ook Van Heijsts Ontferming voor dummies), dan lijkt deze kentering goed nieuws. Want in een menslievende gezondheidszorg hoort de ervaring van zieke mens centraal te staan en niet louter zijn ziekte.
Noor Mens en Cor Wagenaars. Health care architecture in the Netherlands. Rotterdam: NAi publishers, 2010. Ook in het Nederlands verkrijgbaar: Architectuur voor de gezondheidszorg in Nederland.
1 reactie
Stein van Engelen
Bij het ontwerp is het essentieel dat de ontwerper ook echt op de juiste manier wordt geinformeerd om een gebouw aan alles te laten voldoen. Het is ook een bezuiniging om direkt alles toe te passen omdat daarna investeren moeilijk is uit te leggen.
Zeer belangrijk