Eerder dit jaar verscheen “Basisboek zorgethiek” van Inge van Nistelrooij (Heeswijk: Abdij van Berne, 2008). Hans van Dartel, ethicus en verpleegkundige, schreef een recensie:
Inzichten
Een boek dat een bundeling zou bevatten van de materialen die het verenigingsbureau van Reliëf de afgelopen jaren tijdens velerlei trainingen in het veld gebruikte: daar zou het volgens het voorwoord van het Basisboek zorgethiek om gaan. Hoewel een dergelijke inzet zeer de moeite waard is en het boek vanwege de vele voorbeelden en didactische werkvormen ook goed gebruikt kan worden voor allerlei trainingen op het gebied van de ethiek, is deze uitgave veel meer dan een bundel trainingsmaterialen.
Van Nistelrooij heeft op een systematische manier nieuwe inzichten in de ethiek toegankelijk gemaakt voor beroepsbeoefenaars op het gebied van de verpleging en de verzorging. Daarbij heeft ze het, in onderscheid met vele andere publicaties op dit gebied, aangedurfd de traditionele benadering van gezondheidsethiek te verruilen voor een aanpak die veel beter aansluit bij de belevingswereld van verplegenden en verzorgenden.
Het is met andere woorden geen aangepaste medische ethiek geworden maar een boek dat de alledaagse zorg serieus neemt als een praktijk, die ook reflectie behoeft en een bijzondere explicitering van morele oriëntaties.
Die explicitering van morele oriëntaties begint terecht bij de persoon van de zorgverlener zelf en bij het onderzoek van de individuele beelden van zorg die mensen voor zichzelf beleven. Vervolgens wordt een koppeling gemaakt met filosofische en theologische noties die het de lezer vergemakkelijken om het eigen perspectief te plaatsen in het licht van de ethische traditie.
Levinas
Om het dialogische karakter van de verpleegkundige zorgverlening te onderstrepen, zet Van Nistelrooij de zorgverlening in het kader van de zorgethiek: een kritische stroming in de ethiek die niet de nadruk legt op abstract redeneren maar juist aandacht vraagt voor het concrete en het persoonlijke. En voor de context waarin de zorg gegeven wordt. Door aan te sluiten bij deze vorm van ethiek die zorg opvat als een relationeel proces, opgebouwd uit opeenvolgende fasen, slaagt Van Nistelrooy er in de morele dimensies van de praktijk helder te onderscheiden en de vragen die zich voordoen op een relevante wijze inzichtelijk te maken voor de beroepsbeoefenaar.
De wijze waarop Van Nistelrooij de zorgethiek toepast wordt overigens gekenmerkt door originele gezichtspunten. Bijvoorbeeld door een verbinding met het denken van de joodse filosoof Levinas. Maar ook door praktische beschouwingen: onder meer over verschillende typen verantwoordelijkheid die in de praktijk kunnen conflicteren. In de tekst wordt niet onder stoelen of banken geschoven dat Van Nistelrooij haar boek heeft geschreven vanuit een uitgesproken levensbeschouwelijke traditie. Dat is begrijpelijk gelet op de achtergrond van de opdrachtgever, de christelijke vereniging van zorgverleners Reliëf. Deze kleur betekent evenwel niet dat het boek geen waarde zou kunnen hebben voor andere lezers. Integendeel.
Zorgethische benadering
Tot slot een kritische kanttekening. De laatste hoofdstukken van het boek verbreden het perspectief. Ze hebben ook een ander karakter dan de voorgaande. Er wordt ingegaan op methoden van moreel beraad en op het ethiekbeleid van de instelling. Dat deze aspecten van ethiek in de zorg behandeld worden is lovenswaardig. Jammer is wel dat de zorgethische benadering die zo bepalend was voor de rest van het boek, hier losgelaten is.
1 reactie
Waarom het tijd was het ‘Basisboek Zorgethiek’ te vernieuwen - Zorgethiek.nu
[…] een methode voor moreel beraad die feitelijk niet zorgethisch was; Hans van Dartel had dat in een recensie van het boek terecht aangegeven. De rijkdom aan zorgethische inzichten waren inderdaad niet […]