Ruim een jaar geleden tekenden de Universiteit van Tilburg en het St. Elisabeth ziekenhuis een unieke samenwerkingsovereenkomst op het gebied van menslievende zorg. De inzet: het bewerkstelligen van een transitie van het Elisabeth ziekenhuis naar een ‘lief ziekenhuis‘ is samenwerking met de Tilburgse zorgethici.
Wat is er in het jaar dat volgde op de overeenkomst allemaal gebeurd? Een overzicht van het Programma Menslievende Zorg.
De achtergrond
Langs verschillende wegen wordt er in Nederland geprobeerd de menselijke maat in de zorg te behouden, te stimuleren en te herontdekken. In het Programma Menslievende Zorg vormen de ervaringen en inzichten van zorgverleners het startpunt om te ontdekken waar goede zorg in de praktijk gebeurt, waar het soms spaak loopt en hoe het beter zou kunnen.
Dat goede zorg op meer is gericht dan alleen de kwaal wordt duidelijk in ‘Op weg naar een lief ziekenhuis…’ waarin de belangrijkste kenmerken van menslievende zorg in het Elisabeth ziekenhuis op een rij zijn gezet. Deze tekst is via het personeelsblad Monitor verspreid onder alle medewerkers van het ziekenhuis.
Lerende gemeenschappen
Een transitie naar menslievende zorg is een leerproces. Zoals gezegd, begint dat proces bij de ervaringen, inzichten en kennis van de zorgverleners zelf. Een dergelijke transitie kan niet worden voltrokken door cursussen en het aanleren van communicatieve vaardigheden. Daarom zijn er in het Elisabeth ziekenhuis lerende gemeenschappen opgericht.
Deze gemeenschappen vormen de motor van ‘sociaal leren’. In deze ‘communities of practice’ leren zorgverleners van en met elkaar. Dat doen ze vanuit het uitwisselen van eigen praktijkervaringen en door deze ervaringen gezamenlijk te onderzoeken met het oog op goede zorg. Voor meer informatie over lerende gemeenschappen, zie de website van Etienne Wenger, de geestelijk vader van ‘communities of practice’.
In het Elisabeth ziekenhuis zijn er inmiddels drie lerende gemeenschappen actief. Sinds december 2009 bestaat de lerende gemeenschap oncologie, met daarin verpleegkundigen, specialisten en paramedici.
In juni 2010 is de lerende gemeenschap neurologie van start gegaan. Hierin participeren arts-assistenten, specialisten, verpleegkundigen en paramedici. Al eerder, in januari 2010, is de lerende gemeenschap over lean werken en menslievende zorg ontstaan. Daarin onderzoekt een aantal managers, artsen en zorgethici aan de hand van casuïstiek de verhouding tussen deze twee visies op hoe zorg beter kan.
Andere activiteiten
Naast de lerende gemeenschappen, zijn er diverse andere activiteiten in het Elisabeth ziekenhuis ontplooid met het oog op een transitie naar meer menslievende zorg. Zo is er bijvoorbeeld een groep ‘interne ambassadeurs’. Deze gestaag groeiende groep bestaat uit medewerkers uit alle geledingen van het ziekenhuis (van facilitaire dienst tot OK en van poli-assistent tot manager), die het Programma Menslievende Zorg een warm hart toe dragen.
De ‘interne ambassadeurs’ komen om de 2 maanden bij elkaar om ideeën te genereren, mee te denken en te discussiëren over het Programma in de praktijk. Bovendien fungeren zij als ogen en oren van het Programma door onderzoekers en lerende gemeenschappen op de hoogte te houden van wat er leeft onder de collega’s in het ziekenhuis. Parallel aan het onderzoek naar zorgpraktijken wat wordt ontwikkeld in de lerende gemeenschappen, zijn ook op andere plekken in het Elisabeth ziekenhuis onderzoeksplannen gemaakt.
De Dienst geestelijke verzorging is druk doende onderzoek op te zetten naar de positie van geestelijk verzorgers in het ziekenhuis en hun bijdrage aan goede zorg. Daarnaast wordt in het najaar van 2010 etnografisch onderzoek gestart op de spoedeisende hulp.
Tot slot wordt in samenwerking met een teamleider/verpleegkundige een kleine groep ‘opgeknapte Elisabeth-verpleegkundigen’ bij elkaar gebracht. Het gaat om verpleegkundigen die eerder in het eigen ziekenhuis als patiënt zijn opgenomen geweest en zo de zorg ‘van de andere kant hebben ervaren’. Deze ervaringen willen we aan een nader onderzoek onderwerpen in een socratisch gesprek.
UvT-onderzoek
Op dit moment doen 2 promovendi onderzoek in het kader van het Programma Menslievende Zorg. Sinds oktober 2009 onderzoekt Klaartje Klaver de wijze waarop aandachtige zorg in de praktijk gestalte krijgt. Op 1 mei 2010 is een Eric van Elst gestart met een onderzoek naar de werking en betekenis van de lerende gemeenschappen in het Elisabeth ziekenhuis.
Een derde promotie-onderzoek start in september 2010. Dat onderzoek – deels gefinancierd door ZonMW – verkent de bruikbaarheid van het schaduwen (‘shadowing’, een etnografische techniek) van oudere patiënten in het ziekenhuis met het oog op patiëntenparticipatie. In dat onderzoek wordt bovendien vanuit een zorgethisch perspectief de betekenis van de begrippen ‘autonomie’ en ‘kwetsbaarheid’ in relatie tot patiëntenparticipatie nader onderzocht.
0 reacties