Sefkat, zorghuis voor islamitische ouderen

Interview met Thijs Meulemans, Zorggroep Elde – Door Jaap Huttenga

Zelfs in de Tweede Kamer zijn er vragen over gesteld: ‘Waarom moet er in Boxtel zonodig een speciaal islamitisch zorgcentrum?’ Thijs Meulemans: ‘Toen we ze nodig hadden hebben we deze mensen naar Nederland laten komen. Nu ze oud geworden zijn mogen we ze toch niet aan hun lot overlaten?’

‘Men is bang dat een specifiek islamitisch huis de integratie bedreigt. Het tegendeel is waar. De eerste generaties Marokkanen en Turken kwamen naar Nederland om hard te werken. Vaak lukte het maar matig te integreren in onze samenleving. Nu deze mensen oud geworden zijn kun je niet verlangen dat ze zich alsnog thuis voelen in de Nederlandse cultuur. Mensen vallen bij het ouder worden terug op de taal en cultuur uit hun kindertijd. Daarom zijn er ook Nederlandse zorgcentra in Canada en Australië!’

De tweede generatie is groot geworden in een heel andere cultuur dan hun ouders en leeft ook anders. De ouders verwachten door hun kinderen verzorgd te worden. Dat kan een zware belasting zijn die het jongeren onmogelijk maakt volop mee te draaien in de huidige samenleving. We kunnen hen helpen de zorg voor hun ouders te dragen zodat zij volop hun rol kunnen spelen in onze maatschappij.

Thijs Meulemans is er duidelijk over: Er zal de komende jaren veel vraag zijn naar specifiek islamitische ouderenzorg. Thijs is voorzitter van de Raad van Bestuur van de zorggroep Elde te Boxtel. Na een lange ziekenhuis-carrière koos hij voor de ouderenzorg. De zorggroep Elde richtte hij zelf op. Het begon met de afsplitsing van een aantal zorginstellingen van het ziekenhuis waar hij werkte, het Jeroen Boschziekenhuis in Den Bosch. Hij heeft die omslag in zijn carrière nooit betreurd: ‘In het ziekenhuis was ik veel tijd en aandacht kwijt aan problemen en conflicten. Nu kan ik mijn aandacht besteden aan de positieve kanten van de zorg.’

Nieuw Beekvliet maakt deel uit van de Elde-groep. Vroeger was dit gevestigd in een prachtig Klein Seminarie uit de tijd van het Rijke Roomsche Leven. In 1975, toen Suriname zelfstandig werd, kwamen hier oudere Javaanse Surimaners wonen. Niew Beekvliet groeide uit tot een zorgcentrum voor ouderen uit de overzeese rijksdelen. Er is veel aandacht voor de taal en cultuur van het moederland van de bewoners. Er wordt personeel geworven onder volksgenoten van deze bewoners, andere personeelsleden worden bijgeschoold. De religieuze feesten worden gevierd, het leeftempo (Tempo Doeloe) gerespecteerd. Toen Nieuw Beekvliet in 1988 naar een nieuw gebouw verhuisde kon daar nog beter rekening mee gehouden worden. Nu is dit zorgcentrum één van de weinige met een eigen moskee. Nieuw Beekvliet is aangesloten bij de federatie Bersama Kuat, een organisatie voor instellingen die specifieke, culturele zorg bieden.

‘We besteden veel aandacht aan de continuïteit in het leven van onze bewoners.’ Ze zijn ver verwijderd van het land van hun jeugd. Binnen onze cultuur vormen ze een minderheid. Bij het ouder worden blijkt het steeds moeilijker te moeten leven in cultuur die je niet vertrouwd is. Met wie kun je verhalen over vroeger uitwisselen? Wie dement raakt heeft des te meer behoefte aan een omgeving en leefpatroon die vertrouwd zijn. Het dagritme is van groot belang. ‘We hadden hier een man die steeds heel onrustig werd. Toen we uiteindelijk bedacht hadden hem op de gebedstijden naar de moskee te brengen bleek dat de oplossing te zijn.’

De moskee leidde vijf jaar geleden tot een vraag uit de Turkse gemeenschap: Zou Nieuw Beekvliet ook Turkse ouderen kunnen opnemen? Uitvoerig onderzoek leidde tot de conclusie dat dit niet wenselijk zou zijn. De huidige bewoners hebben een heel uiteenlopende achtergrond, maar tegelijk veel gemeenschappelijks.

Ze delen hun koloniale geschiedenis en zijn om soortgelijke redenen naar Nederland gekomen. Zo’n gezamenlijke basis is van groot belang. Mensen van rond de Middellandse Zee hebben een andere achtergrond. Men besloot een zorghuis voor Turkse en Marokkaanse ouderen op de te richten. Ook deze twee culturen kennen grote verschillen, maar delen – in grote lijnen – hun geloof. Turken en Marokkanen kwamen in dezelfde tijd naar Nederland én met dezelfde redenen. Hun levensloop kent veel overeenkomsten. Het opzetten van speciale bewonersgroepen voor Turken of Marokkanen kan onvoldoende tegemoet te komen aan hun speciale behoeften. Het gaat er niet alleen om of men goed met elkaar kan opschieten. Het gaat om heel verschillende leefstijlen met een heel eigen kijk op zorg.’

‘Ook in Boxtel vraagt men zich natuurlijk af waarom juist hier een islamitisch zorgcentrum moet komen. Zoveel ‘buitenlanders’ wonen toch niet in Noord-Brabant? Maar dat is nu juist een deel van het probleem. In het westen ontstaan automatisch concentraties van islamitische mensen. Het is dus ook veel makkelijker voorzieningen te treffen. In ons deel van het land dreigen ouderen veel meer geïsoleerd te raken.’ Ongeveer 5% van de bevolking komt in een intramurale zorg-setting. In Noord-Brabant zou het gaan om 373 aanmeldingen uit de islamitische bevolking. Niet elke stad of dorp kan zelfstandig initiatieven ontwikkelen. De afstand tussen huis en zorgcentrum moet echter niet te groot worden. Hoe intensiever de zorg, des te gemakkelijker accepteren kinderen dat ze ver moeten reizen om hun ouders te bezoeken. Ze accepteren dan trouwens ook makkelijker dat niet met alle islamitische regels rekening gehouden kan worden.

Het christelijk karakter van Zorgroep Elde staat islamitische zorg niet in de weg. ‘Integendeel, zegt Thijs, ‘Zorg is een wezenlijk deel van ons christelijk geloof. Die zorg mag niet tot geloofsgenoten beperkt worden. In Nieuw Beekvliet hebben we vele jaren ervaring met specifieke culturele zorg. Die ervaring hebben we hard nodig, want elke fase van de plannen vraagt om grote zorgvuldigheid.’ Zorgvuldigheid begint al bij de verwachtingen over dit zorghuis: Turkse en Marokkaanse ouderen hebben vaak slechte ervaringen met verpleeghuizen. Voor hen zijn dat sterfhuizen waar je slecht verzorgd wordt. Men vindt het een schande als je familie niet zelf voor je zorgt.’ In het project spelen gelukkig een Turkse en een Marokkaanse medewerker een centrale rol.

“Ik hoop dat islamitische zorgcentra normaal gaan worden binnen ons zorg-aanbod. Ik hoop ook dat deze zorg bevrijd gaat worden van allerhande politiek gesteggel.

Drs. J. Huttenga is protestants predikant te Tiel en directeur van ‘Zintern’, een bureau voor mens- en organisatieadvies.