In het voorjaar van 2023 was Judith Goeman druk bezig met haar afstudeerthesis voor de Master Zorgethiek en Beleid. Ze vroeg zich af of compassie een rol kan spelen in de collegiale ondersteuning door geestelijk verzorgers in een ziekenhuis. Tijdens het zoeken naar literatuur over compassie vond ze een artikel over Tea for the Soul.[1] Dit in de Verenigde Staten ontwikkelde programma is een op compassie gebaseerde interventie die geestelijk verzorgers en anderen kunnen inzetten om zorgmedewerkers in het ziekenhuis te ondersteunen. Judith, zelf geestelijk verzorger, raakte meteen enthousiast.
Tea for the Soul is een heel eenvoudige interventie: geestelijk verzorgers bezoeken hun zorgcollega’s met een kar met thee en koffie en wat lekkers. Compassie, voor veel zorgmedewerkers een vanzelfsprekende maar vaak onbewuste drijfveer, wordt door de geestelijk verzorgers actief en bewust ingezet: zij geven aandacht en erkenning en informeren naar het wel en wee van hun collega’s.
Het onderzoek liet zien dat het programma vier belangrijke bouwstenen heeft. Omdat compassie actief wordt ingezet, ervaren zorgmedewerkers zelf datgene dat ze normaal aan hun patiënten geven. Daarmee wordt hun eigen compassie gevoed. Ook is het ‘presentiepastoraat’: aanwezigheid van geestelijk verzorgers kan uitnodigen tot het delen van gevoelens, zonder dat hierover een oordeel komt. Daarnaast schept het ruimte voor een doorgaande praktijk van morele reflectie. Tenslotte draagt het bij aan gemeenschapsvorming binnen de instelling. Het beschreven concept maakte me enthousiast. Er was meteen de gedachte: dit moeten we ook in ons Slingeland Ziekenhuis gaan doen.
De opstart
Het concept sloeg niet alleen aan bij mij en mijn collega Kim Jansen-Oberink maar ook bij onze leidinggevende. De aspecten ‘ruimte geven’ en ‘verbinding met elkaar’ waren hierbij belangrijk. We mochten onderzoeken hoe we dit in kunnen zetten in ons ziekenhuis.
Lang dachten we over een Nederlandse naam voor ons project. Uiteindelijk kozen we voor ‘Thee voor hart & ziel’ omdat we hiermee aansluiten bij de Nederlandse uitdrukking ‘met hart en ziel’ en we het aspect ‘ziel’ graag willen bewaren.
Contact met collega Stephanie Kröner die ervaring heeft met het organiseren en uitvoeren van Tea for the Soul gaf waardevolle praktische informatie en inzicht in de noodzaak een doel te formuleren voor wat we willen bereiken.
Voor de eerste editie ‘Thee voor hart & ziel’ besloten we in te zetten op erkenning en waardering van collega’s en onderlinge verbinding. Daarnaast geeft het project ons de mogelijkheid onze zorgcollega’s te ontmoeten los van negatieve situaties: die zijn meestal aanleiding om collegiale ondersteuning van de geestelijk verzorgers in te roepen.
Binnen de instelling betrokken we mensen die ons konden helpen bij het opzetten van het project. Allereerst managers met uitleg over het project en de vraag waar hun teams werken en wanneer we hen konden bezoeken. Tevens legden we contact met collega’s van communicatie, een secretariaat en natuurlijk de keuken.
Bijna iedereen die we benaderden werd enthousiast en dacht actief mee. Er werd een mooi logo gemaakt, er werden teksten bedacht voor kaarten om uit te delen, er werd gezocht naar lekkere dingen voor op onze kar en we werden geholpen een rooster te maken. We konden beginnen!
In de praktijk
Van 4 tot en met 15 maart 2024 hebben mijn collega en ik geprobeerd alle teams van het ziekenhuis te bezoeken met onze theekarren. Ook gingen we een avond en een nacht op onze ronde om de collega’s die dan werken te bezoeken.
Het viel ons op hoe hartelijk we werden ontvangen. Ondanks de publiciteit vooraf waren veel collega’s aangenaam verrast door de aandacht en het feit dat we ‘zomaar’ kwamen. Het feit dat we een keer in de avond en de nacht aanwezig waren, werd gewaardeerd omdat niemand dit vanzelfsprekend vindt.
Er waren teams in het ziekenhuis die het bijzonder vonden dat we ook aan hen dachten. Teams die bijvoorbeeld niet direct in de patiëntenzorg werken en daarom niet altijd in beeld zijn. En teams die op plekken werken die wat ‘verborgen’ liggen in het gebouw of daarbuiten en daarom niet altijd gezien worden.
Mensen vonden niet alleen de aandacht fijn, ze vonden het ook fijn om te vertellen over de inhoud van hun werk en hun werkplek te laten zien. Mensen zijn trots op hun werk. We zagen plekken die we niet kenden en maakten kennis met vakgebieden waarmee we als geestelijk verzorgers nooit te maken hebben.
Er werden mooie verhalen verteld. Sommige collega’s deelden onzekerheden:
de zorg zit landelijk in een transitie, zo ook onze instelling. Wat betekent
dat voor de toekomst van mij en mijn werk en hoe verhoud ik me daartoe nu nog
zoveel onduidelijk is? Andere collega’s deelden persoonlijke ervaringen ten
aanzien van werk of privé.
Evaluatie
Ondanks de positieve geluiden bij de aankondiging en uitvoering van ‘Thee voor hart & ziel’ waren er ook enkele aarzelingen. Er waren managers die niet reageerden op de uitnodiging aan te geven waar ‘hun’ teams zich bevonden en wanneer een bezoek ingepland kon worden. Daardoor bleven er teams buiten beeld en zijn niet bezocht. Er waren collega’s die zich afvroegen wat nu eigenlijk onze bedoeling is en die bezorgd waren dat we als geestelijke verzorging vooral uit zijn op het voeren van ‘Zware Gesprekken’. Ook werd er de vraag gesteld of er binnen de drukte van het werk eigenlijk wel tijd is om met de geestelijk verzorgers thee te drinken. Dit zijn waardevolle geluiden die laten zien waar we aan te werken hebben om onze zorgpraktijk werkelijk te beïnvloeden.
Echte conclusies zijn op basis van één keer het project ‘Thee met hart & ziel’ nog niet te trekken. Van de positieve reacties zien we wel dat de eerder genoemde bouwstenen goed uit de verf kwamen en aansluiting vonden bij de beleving van collega’s. Mensen ervaarden aandacht, belangstelling en ruimte om verhalen te vertellen over hun persoonlijke en professionele ervaringen. Hierbij ging het ook over thema’s die er voor mensen echt toe doen, over dilemma’s die men in het werk of persoonlijk ervaart. Benoemen dat we allemaal onderdeel zijn van de zorg die onze instelling biedt, riep een gevoel van verbinding op.
Voor mij persoonlijk is het waardevol om verbinding te leggen tussen mijn afstudeeronderzoek en mijn werkpraktijk en dat we via ‘Thee voor hart & ziel’ onze collegiale ondersteuning meer zorgethisch kunnen maken.
Op de linkerfoto Judith, op de rechterfoto Kim.
[1] Callis, A., Cacciata, M., Wickman, M. & Choi, J. (2022). An effective in-hospital chaplaincy-
led care program for nurses: Tea for the soul a qualitative investigation. Journal of
Health Care Chaplaincy, 28:4, 526-539,
1 reactie
Cecilia
Ik vind het een zeer geslaagd project doordat u aan de zorgverlener (wie en waar dan ook) aandacht besteedde die op hun beurt zorg besteden… het is een positief lopend project, van aandacht en waardering..